"Urte barri-barri, txarri belarri"

"Urte barri-barri, txarri belarri, dekonak ez dekonari, nik ez dekot eta niri!". Horrela hasten da Bizkaiko herri askotan urte berriari ongi-etorria emateko abestia. Gure amama zenak urtero-urtero abesten zigun, Gabon Zahar gaueko turroiak digeritu eta Urteberri eguneko ajeari aurre egiten laguntzeko. Eske-kopla deritzogun horietariko bat da hau, herriko kaleetatik barrena gabonsaria eskatzen ibiltzen zenekoa. Izan ere, orduko ohiturak gogoratzen dituen kanta da, urte berria auzoko etxeetatik intxaurrak eta gaztainak eskatuz hasten zen garaikoa.

Ez da bertsio bakarra, inondik inora ere. Resurrección María de Azkuek lan handia egin zuen XX. mende hasieran, herrietako kanta, esaera eta ohiturak biltzen. Hark bildu zituen abesti honen lehen aleak eta ordutik, hamarnaka zenbatu ditzakegu Urteberri-kanta berberaren aldaera ugariak: Arratia aldekoak, Bermeokoak, Ondarroakoak, Gernikakoak eta baita Uribe Kostakoak ere.

Nahiz eta bertsio asko eta ugariak izan, bada elementu bat, aldaera hauetan guztietan ageri dena: hasierako errima errepikakorra. Kopla hau hain sarkor eta kantagarri bihurtzen duen osagaia da hasierako errima. Eta hara, aukera paregabea ematen digu honek gure hizkerari buruz hitz egiteko!

Mendebaldeko euskalki osoan zehar, bada presente dagoen arau fonologikoa. Honek, hainbat hitzetako e letrak a bihurtzen ditu, r letraren aurretik badaude. Hau da, berri hitzari, barri esaten diogu Bizkaian eta txerri hitzari, txarri. Gure hizkeraren aldaketa horri esker, koplaren hasierak berebiziko indar eta nortasuna du: "Urte barri-barri, txarri belarri".

Erregela hori askotan agertzen da hitz askotan, esaterako: bardin, garriko, hasarratu,… eta baita hainbat izenetan ere, adibidez, Erandioko Akarlanda. Baina gure hizkeretan bakarrik erabiltzen al da erregela hori? Noski ezetz. Nafarroa Behereko eta Zuberoako herri batzuetan ere bardin erabiltzen da, eta badaude bokal aldaketa horren bitartez sortutako hainbat hitz, Euskal Herri osoko hizkeretan sakabanatuta daudenak.
Kopla honek familia giroan abesteko besterik balioko ez zigula uste genuenean,  hainbat bitxitasun ekarri dizkigu. Batetik, zeinen baliagarriak ditugun gure hizkeretako hitzak, baita koplak kantatzeko ere. Eta bestetik, ez dela gure hizkera ezaugarri bereizi eta bakartuak dituen euskalkia. Nahiz eta hamaikatxo kilometrotara egon, denok hitz egiten dugu oso antzeko edo bardin.