Baina nor izan zen benetan Tomás Eufemio Bastarrika Caierno eta nola sortu zen bere memorialaren ospakizuna? Tomas Eufemio Bastarrika Caierno, gotzaindegiko artxiboetan agertzen denez, 1887ko ekainaren 23an jaio zen, Gazteluetako iparraldeko mendi-hegalean zegoen baserri apal batean. Garai hartan, inguruko biztanle gutxiek ezagutzen zuten Itzubaltzeta Gana.
Betidanik euskaldun zen Nemesio Bastarrika Elortegiren eta Isasiko markesaren udako etxean umezain gisa kontratatua zen Belarmina Caierno galiziarraren ezkontzatik jaioa, Tomas Eufemio langile nekaezina izan zen, bere tarte libreetan eskualdeko erromerietan txistua jotzeko denbora ateratzen zuena.
Horregatik, bere lagun Serapio Madrugak beti txiste txar bera egiten zion "zuk jotzen duzun bitartean, nik ukitu egiten dut" dantza hasi aurretik, eta gero barre handiak egiten zituen.
Baina Tomas Eufemio benetan nabarmendu zenagatik, berak "Euskal Herri Handiko Solanum tuberosum onenak" bezala ponposoki izendatzen zituenen familia-laborantza hobetzeagatik izan zen. Bere patatak hain preziatuak zirenez, bertakoak "Tomasen patata bedeinkatuak" bezala aipatzen hasi ziren, eta hortik Tomas Eufemio "pataten santua" esatera pasa zen bat-batean. Bere arrakastaz harro, bere produktuarekin nazioarteko lehiaketa batean parte hartzea erabaki zuen, baina epaimahaiak zera ebatzi zuen: "Apur bat bada ere, Streptomyces scabies-ek jota daude, eta horregatik deskalifikatu zituzten. Bestalde, eta Tomas Eufemioren nahigabe handiagorako, epaimahaiak berak zilarrezko dominarekin saritu zuen Miguel A. Vitoria, Padurako baserri batekoa (gaur egun Fadura), Tomas Eufemiok "txarri jana" gisa ere balio ez dutela esan ohi zuena.
Tomas Eufemiok hain nahigabe handia hartu zuen, non biharamunean bere ohean hilik aurkitu baitzuten, Froilan Garcia Castaño medikuak aterpean zain zegoen auzoari eman ziona beste azalpenik eta diagnostikorik aurkitu gabe: "San Tomas malenkoniak jota hil da".
Bertan zeudenek urtero, euren oroimenez, jai herrikoi bat ospatzeko konjuratu egin ziren, non auzokide guztiek gizataldearentzat baliagarriak izan zitezkeen gauzak eta arteak bateratuko zituzten eta egun horretako bazkaria edo afaria Itzubaltzetako patatak izango ziren.
Bidali zure iritzi artikuluak hiruka@hiruka.eus helbide elektronikora
HIRUKAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiagaz. Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, HIRUKAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia gura gabe aldatzeko arriskua dago. HIRUKAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, hala behar izanez gero.