Harrez gero etsian eraman behar izan dut gurean nagusi diren hedabide espainoletan ohikoa den “zentral” hori. Nekezagoa egiten zait gure hedabide publikoetan edota agintari nazionalisten adierazpenetan irenstea: Lakuako bozemaile den Josu Erkoreka dugu, esaterako, “gobernu zentral” horren zale nabarmena.
Zerbaiti edo norbaiti zentralitatea aitortzeak gailentasun sinbolikoa –eta praktikoa– damaio aldi berean. Umetako eskola-liburu batean mapa-mundiaren ondoan irakurri zitekeen: hainbeste maite du Jaungoikoak Espainia, non munduaren erdian kokatu baitu. Eta Espainiaren erdian, eransten dut, Madril eta bertan datzan estatu osoaren gaineko aginpidea.
Egia da “zentral” esapidearen objektore semantikook ez dugula aldeko Covid-19aren aroa, birusaren babesean argi utzi baitigute non dagoen, eta non ez dagoen, hegoaldetarrak gobernatzen gaituen zentralitatea: Gobernu espainolak, oker ala zuzen, erabakitzen du gure eskubideen norainokoa eta ezartzen du gure bizi-baldintzen markoa; bete-beteko gobernu zentrala, beraz. Agerian geratu da, bide batez, beste zerbait zirelakoan zeuden hainbat erakunderen sukurtsal betearazle izaera.
Ez dut uste salbuespen egoerak zuritu dezakenik begi-bistakoa dena, larrialdiaren sua bezalakorik ez baitago autogobernuaren eltzea probatzeko; hain zuzen ikusi duguna izan da eltzea zartatu egin dela eta parafernaliaren eta eskumen delegatuen administrazioaren atzean ez dagoela, finean, benetako botere politikorik. Eskumenon administrazioa gutxietsi gabe, gaia edozein dela ere, azken hitza duenak du benetako boterea; ez da, onar dezagun, gure erakunde politikoen kasua.
Neuri dagokidanez, segituko dut Espainiako gobernuaren zentralitatearen objektore izaten, ez ez dakidalako non duen egoitza gure gaineko benetako aginpide politikoak, baizik eta aginpide horren gurekiko zilegitasuna ukatzen dudalako, batetik, eta bestelako zentroen beharra aldarrikatzen dudalako, bestetik.
Utikan, beraz, “gobernu zentrala”! Utikan, baita ere, bide batez, munduko autogobernu osoena gozatzen ari garenaren ipuina!