Olentzero-enborraren muturrean begi, sudur eta ahoak marrazten zitzaizkion maiz, eta sukilak izaki beldurgarriaren espiritua gorpuztu eta sutatik bertatik erditzen ikusteko beldur izaten ziren ume eta helduak. Enborrari mutur batean aurpegia margotzea eta Olentzero izena jarrita “pertsonifikatzea” ez da soilik euskaldunoi bururatu zaigun xelebrekeria. Katalunian “Tió de Nadal” esaten zaio enbor horri, eta Gabon gauean umeek makilaz egurtzen dute gizakitutako enborrak kaka eginez opariak eman ditzan. Hortik datorkio “Cagatió” gaitzizena gure Olentzeroren ahaide kataluniarrari.
Kristauen narrazio fundazionalak, hots, Genesiak dio hauts ginela eta hauts izango garela, baina Olentzeron kasuan ―eta gizakion kasuan zer esanik ez heriotza errituetan senideak errausteko berreskuratu dugun afizioa ikusita―, uste dut zuzenago litzatekeela errauts ginela eta errauts izango garela esatea. Izan ere, Olentzero sutatik sortzen da, eta panpina baldar bihurtuta, etxez etxe, eta baserriz baserriko eske errondan, pipa, arrautza, kapoi eta ardo botila artean egindako parrandaren ondoren, trapu zaharrez egin eta sorbalda gainean erabili duten gazteek, panpina zantarrari su eman eta jaiotzen ikusi zuen suan bertan kiskali izan dute ikazkin izugarria.
Udatik ahitzen, txikitzen, uzkurtzen joaten den eguzkiak joera aldatzen du neguko solstizioan eta handitzen, indartzen, sendotzen hasten da hortik aurrera. Ulergarria da, beraz, Xabier Leteren “Izotz ondoko eguzki neguaren parre” hartan bezala, negu gorrian eguzkiaren birjaiotza ospatzea, egun berriak jaiotzen baitira Eguberrietan. Gehiegizko erosketa, opari, jaki eta edarien betekadek gogaituta bazaude, ez zaitez gehiago muturtu, askatu barruak, goraipatu benetako, egiazko eta betiko tradizio autentikoa: eman su Olentzerori, barreiatu, jaurti eta zabaldu haren errautsak, eta aldarrikatu sutsuki su eta garretan jaio eta hiltzen diren gaba on eta egun berriak.