Esperimentu hori benetan egingo bagenu berehala konturatuko ginateke zazpi edo zortzi mozketa egin eta gero geratzen den zatia hain txikia dela, ezin izango baikenuke jarraitu. Baina imajinatu lupa bat eta nahi bezain zorroztuta dagoen aiztoa daukazula. Kasu horretan erdibitzeak egiten jarraitu ahal izango zenuke, baina… noiz arte? Luparen anplifikazioa nahi beste handia izango balitz, betiko egon ahal izango zinateke mozketak egiten? (Garbi dago praktikan ezin dela egin, baina goza dezagun esperimentu mental hau egiten!). Beraz, zein da zure erantzuna?
Kalkuluak errazteko, suposatuko dugu sagarraren diametroa metro batekoa dela. Orduan, ondoz ondoko zatien tamainak 1; 0,5; 0,25; 0,125… edo zatikiekin, 1, ½, ¼, ⅛ eta abar dira. Ikuspegi matematikotik edozein kantitate, izugarri txikia izanik ere, beti zatitu daiteke. Matematikoki, ez dago mugarik sagarra etengabe erdibitzeko. Hala ere, eredu matematikoak, errealitatea deskribatzeko eraikitzen diren egiturak izanik, ez dira beti errealitate horretara modu perfektuan egokitzen…
Materiaren egitura azaltzeko ezagutzen dugun teoriarik zaharrenetariko bat lau elementuena da: lurra, ura, sua eta airea. Horren arabera, lau horiek proportzio ezberdinetan konbinatuz dauden elementu guztiak sortzen dira. Europan, teoria horri greziar filosofo presokratikoek eutsi zioten, eta haren eraginak ia Berpizkundera arte iraun zuen. Baina disidente bat egon zen (zorionez beti dago baten bat): Demokrito, K.a. V. mendean bizi izan zen filosofo eta matematikari greziarra. Ia sinestezina den azalpen ikaragarri moderno bat eman zuen: materia osoa zatiezinak ziren partikulaz osatuta zegoela proposatu zuen, eta partikula haiei atomo izena eman zien. Hortaz, materia osoa (sagarrak ere bai, jakina) atomoz osatuta dago, beraz sagarra atomora iritsi arte erdibitu dezakegu. Atomo tipiko baten diametroa 0,000000001 metro dela kontuan izanik, kalkulu matematiko sinple bat eginez erantzun bitxi batera ailegatzen gara: 33 mozketa egin ostean atomora iristen gara.
Orduan, ezin dugu zatiak erdibitzen jarraitu? Tira, Demokrito gauza batean erratu zen: gaur egun badakigu atomoak ez direla zatiezinak. Thomson, Rutherford, Bohr eta beste fisikari batzuek, atomoa zatiezina ez dela ez ezik, barne-egitura oso konkretua daukala ere ikusi zuten XX. mendearen hasieran: eredu klasiko horretan, protoiz eta neutroiz osaturiko nukleo baten inguruan elektroiak ari dira bueltaka. Ondorioz, 33. mozketara iristean sagarra erdibitzen jarrai liteke! 60ko hamarkadan Richard Feynman eta beste fisikari batzuen lanek agerian utzi zuten protoiak eta neutroiak quark izeneko beste partikula txikiago batzuez daudela osatuta. Hurrengo galderak begi-bistakoak dira: quark horiek ere beste partikula txikiago batzuez osatuta daude? Egongo al da zatiezina den funtsezko partikula bat? Fisikariek gai hori aztertzeko daukaten metodoa oso oinarrizkoa da: partikula bat beste baten kontra ikaragarrizko abiaduraz jaurtitzen dute eta behatzen dute ea talka horretan partikula horiek partikula txikiagoetan zatitzen diren. Modu sinplean azalduta, hori da Genevako Large Hadron Collider laborategian CERN erakundeko fisikariek egiten dutena.
Materiaren barne-egitura azaltzeko azken saiakera soken teoria delakoa da. The Big Bang Theory telesailaren zaleak bazarete, jakingo duzue Sheldon Cooper paregabearen lanaren gaia hori dela, hain zuzen… Nahiko teoria abstraktu horren arabera, partikula azpiatomikoak "soka" izeneko dimentsio bakarreko objektuek bibratzeko duten modu ezberdinak izango dira, hau da, frekuentzia batekin bibratzen duen soka fotoia izango litzateke, beste batekin bibratzen duena elektroia, eta abar. Dena misteriotsuagoa izan dadin, teoria horrek gure unibertsoa hamaika dimentsiokoa bada bakarrik funtzionatzen du. Eremu horretan lan egiten duen Brian Greene fisikari estatubatuarrak bere buruari galdetu zionez, "zein da materia osatzen duen zatiezina den partikularik txikiena?".
Hortaz, zenbat bider erdibitu daiteke sagarra? Galderak airean jarraitzen du.