Nola iritsi zinen Getxo Jazz jaialdiko ardura artistikora? Zein izan zen zure lehen harremana jaialdiagaz?
Gaztea nintzela, San Inazioko jai-batzordean laguntzen nuen, eta gogoan dut Portu Zaharreko aulkiak jartzen nituela, eta geroago Trinitarioen aparkalekuko sarrera kontrolatzen nuela.
Jaialdia 1975etik antolatzen zuen San Inazioko jai-batzordeak; 1985ean, Kultur Etxean hasi nintzenean, akordio bat lortu zen Kultur Etxeak Jazzaldiaren antolaketa bere gain har zezan. Edizio horretatik aurrera, Jazzaldiaren antolakuntzan parte hartu dut eta, pixkanaka-pixkanaka, gero eta ardura gehiago hartu nuen.
Zein oroitzapen berezi dituzu lehenengo edizio horietatik? Nolakoa zen giroa garai hartan?
Ez ginen batere jabetzen ze garrantzia hartuko zuen Jazzaldiak. Besterik gabe, baliabide gehiagorekin jarraitu genuen jai-batzordeak hasitako lana. Erakunde amateur samarra ginen oraindik, baina konpromiso-maila handia izan zen. Aipatu behar da, 1985ean, kontzertuak Faduran egiten hasi zirela, Portu Zaharretik eta Trinitarioen aparkalekutik igaro ondoren. Eta herriko hainbat elkarteren laguntza genuen, hala nola Langabetuen Asanbladarena eta Getxo Rugby taldearena, karga eta deskarga lanetarako eta sarbide-kontrolerako.
1984an, Madrilen bizi zen Lou Bennett aritu bazen ere, ordura arte talde guztiak europarrak izan ziren. 1985ean, Tete Montoliú kontratatu genuen, lehen edizioan aritua, nazioarteko artista handiekin batera, hala nola George Coleman eta Billy Higgins. Eta horrela jarraitu zuen hurrengo urteetan, 1988ra arte, besteak beste, Roy Haynes eta Michael Brecker musikariekin. 1989an, ekitaldia europar jazzaldi bihurtzea erabaki genuen, Gasteiz eta Donostiarekin berezko profila ezarri genuelako eta jotzeko ia aukerarik ez zuten Europako musikari handi asko hurbildu genituelako.
Halaber, 1986an, gure jaialdian gaur arte oso garrantzitsua izan den sail bat sortu zela esan behar da, Estatuko taldeentzako Taldeen Lehiaketa, 1994an europar mailakoa bihurtu zena.
Lehen anekdota gisa, 1985ean, jaialdiaren programazioa itxita zegoela, Art Blakey & The Jazz Messengers talde mitikoa oso baldintza onetan kontratatzeko aukera iritsi zitzaigun. Aukera handi hori ez galtzeko, programazioa aldatu behar izan genuen, baita kokapena ere; izan ere, kontzertu hori, jaialdiaren azkena, Fadurako kiroldegian egin zen, ez frontoietan, aurreko egunetan bezala.
"Talde Lehiaketa Europa mailan erreferentziazkoa dela uste dut, gure ekarpenik handienetako bat da, musikari gazteei musikari handienekin batera, baldintza berberetan, eta publiko ulertuaren aurrean aritzeko aukera ematen diegulako"
Zure ustez, nola aldatu da Getxo Jazz urte hauetan guztietan? Eta zein izan da zure ekarpenik nabarmenena?
Logikoa denez, izugarrizko aldaketak izan dira. Jaialdiaren kokapenarekin has gaitezke. Lehen esan dudan bezala, Portu Zaharretik eta Trinitarioen aparkalekutik Fadurako frontoietara igaro zinen. San Nikolas plazan ere izan da agertoki nagusia, eta eszenatokiak egon dira Algortako Telletxe plazan eta Getxo Antzoki zaharraren ondoan. 90eko hamarkadaren erdialdean, Biotz Alai plaza erabiltzen hasi ginen, udan estalitako kontzertu-areto bihurtzen zena, eta, azkenik, 2019tik Muxikebarrin egiten da, ekitaldi honetarako agertoki ezin hobea. Kalez kale eta Piper 's Irish Pub-en ere kontzertuak izan ditugu.
Gainera, dena aldatu da administrazio mailan, hornitzaileekiko harremanetan, araudietan, segurtasun-araudian... Eta jaialdiak egokitzen joan behar izan du.
Talde Lehiaketa Europa mailan erreferentziazkoa dela uste dut, gure ekarpenik handienetako bat da, musikari gazteei musikari handienekin batera, baldintza berberetan, eta publiko ulertuaren aurrean aritzeko aukera ematen diegulako. Gainera, CD bat grabatzea aparteko pizgarria da taldeentzat, beren lana edozein jaialditan, jazz klubetan... aurkez dezaketelako.
Ez da erraza izen handiak ekartzea eta, aldi berean, musikari gazteei plaza eskaintzea. Nola kudeatu duzu oreka hori?
Beti oso argi edukita bi helburuei eutsi behar zitzaiela. Jakingo duzuenez, gure agertoki nagusiak urte asko daramatza programa bikoitzarekin, lehenengo, lehiaketako taldea eta, gero, figura handia. Izen handiek bete beharreko eskakizunak dituzte jarduteko orduan, baina beti izan dugu kontuan Lehiaketako taldeei, edo kalean jarduten duten taldeei, tratu bera eskaini behar zaiela: agertokian espazio bera, baliabide tekniko berberak eta jarduteko denbora egokia.
Egindako ibilbidean zein kontzertu edo une gogoratuko zenuke bereziki?
Antolamenduari dagokionez, bi izen handi nabarmenduko nituzke, oso konplexuak izan zirelako. Alde batetik, Manhattan Transfer, soinu eta argiztapen mailan muntaia oso handia zekarrena, lau argi kanoi barne; eta Winton Marsalis & the Lincoln Jazz Orchestra, 20 musikari baino gehiago zirelako eta muntaia handia zutelako.
Musikari dagokionez, grabatuta geratu zitzaidan Heyn van de Geyn kontrabaxujole holandarrak egindako blues bat.
Askotan ikusleek ez dute ikusten antolaketa-lanaren atzean dagoen esfortzua. Zer izan da zailena zure eguneroko jardunean?
Hasieran zailena programazioa egitea da. Gure datak (eta horiek markatzeko kontuan hartu behar ditugu, adibidez, Gasteizko jaialdia edo BBK Live), aurrekontua eta artisten biren egutegia, batez ere. Ez da nahikoa Chucho Valdés ekarri nahi izatea, adibidez, uztailaren 5ean, larunbata. Izan ere, egun horretan agian Asian biran egongo da, edo daukaguna baino diru gehiago nahi du. Eta nahiz eta gure datetan libre egon eta ekonomikoki eskuragarria izan, nazioarteko artista batek ere ez du Getxon bakarrik joko; gutxienez 5 edo 6 kontzertu jarraian lortu behar ditu Europan, bira ekonomikoki bideragarria izan dadin. Eta sustatzaile edo jaialdi guztiok ez ditugu kontratazio-denbora berberak. Gertatu zaigu programatutako artista bat ez dela etorri beste nonbait kontzertu bat bertan behera utzi diotelako eta bira bertan behera geratu delako.
Antolaketaren, bidaien, hotelen, ekipoen alokairuaren, garraioen, azpiegituren... inguruko gai guztiak, urteen poderioz, lan handia ematen duen zerbait bihurtu dira, baina nahiko errutinazkoa da.
Eta beti izaten dira ezustekoak ere: azken orduan aldatu eta bestelako materiala eskatzen duten musikariak, galtzen diren instrumentuak, atzeratutako hegaldiak…
"Musikari dagokionez, grabatuta geratu zitzaidan Heyn van de Geyn kontrabaxujole holandarrak egindako blues bat"
Zer harreman izan duzu publikoagaz urteotan guztiotan? Nabaritu duzu belaunaldien arteko aldaketa edo publikoaren gustuetan bilakaerarik?
Zorionez, gure entzuleek izan ditugun artisten proposamenak oso ondo jaso dituzte. Eta entzule fidelak dira, urtero % 10-15 inguru dira abonamendua hartzen dutenak, hau da, kontzertu guztietara joaten direnak, eta urtez urte esaten ausartzen naiz. Eta, anekdota gisa, hurrengo urterako Getxon ostatua hartzen ari ziren zaleak egon dira, oraindik nor etorriko zen jakin gabe, eta horrek gure programazioan konfiantza zutela berresten du. Jakina, jende asko etortzen da urtean kontzertu bakarrera edo bira.
Bai, uste dut publikoa gero eta hobeto informatuta dagoela eta badakiela zer entzungo duen gure kontzertuetan.
Azkenik, esan behar dugu pixkanaka gero eta jende gazteagoa sartzen ari dela Jazzaldian.
Nola ikusten duzu jazzaren etorkizuna gurean? Getxo Jazzek zer rola izan dezake horretan?
Baikorra naiz. Publiko asko dugu eta pixkanaka handitzen eta berritzen ari garela uste dut. Jaialdia funtsezkoa da horretarako, baina garrantzitsua da, halaber, urtean zehar beste kontzertu batzuk programatzen jarraitzea, Pio Lindegaardi apirilean egindako omenaldia, esaterako.
Orain Mario Bensok hartu du zure lekukoa. Zer aholku edo desio utziko zenioke hasiberriari?
Mario Bensok 30 urte baino gehiago daramatza jaialdira etortzen, eta, horregatik, Getxo eta jaialdia bertatik bertara ezagutzen ditu. Estatuko jazz-aditu handienetakoa da, eta, gainera, alderdi guztiak landu ditu: kluben eta jaialdien programatzailea izan da, eta horrek berekin dakar antolaketa, era guztietako material teknikoa, ordezkaritza-agentziekiko harremanak eta abar ezagutu behar izatea; nazioarteko musikariei lagundu die biretan; jazz-aldizkari nagusietan idatzi du, hala nola Cuadernos de Jazz edo MasJazz aldizkarietan; jazz-podcastari eusten dio...
Onena eta zorte ona opa diot programazioa egiteko orduan, baina aholkurik ez. Ni izan naiz behin baino gehiagotan programa egiteko orduan laguntza bila harengana jo duena. Jakina, bai Mariok bai Kultur Etxeak badakite beti egongo naizela prest laguntza emateko, egoki baderitzote, baina ez dut uste horrelakorik gertatuko denik.
Atzera begiratuta, zer eman dizu Getxo Jazzek zure bizitza profesionalean eta pertsonalean?
Jazzaldiak eta Kultur Etxean egin dudan gainerako lanak arlo profesional guztietako lagun asko eskaini dizkidate (lankideak, musikariak, aktoreak, zuzendariak, teknikariak, kazetariak...) eta geografikoki ere bai, artista lokalenetatik hasi eta nazioarteko izen handienetaraino. Hainbeste urteren ondoren, batzuk benetako lagun bihurtu dira.
Dagoeneko gure artean ez dauden batzuk aipatu nahi ditut, Pablo Zuñiga, Pio Lindegaard, Juan Claudio Cifuentes eta Xabier Rekalde, guztiak ere gurekin urte askotan elkarlanean aritu ziren jazz zale handiak.