Sopela da herriaren euskal izena, eta ez Sopelana - Xabier Kintana /Euskaltzaina

Euskal filologiaren lehen pausoak egin dituen edozeinek ondo dakienez, bada euskaraz lege fonetiko orokor bat, eskuarki Bizkaitik Zuberoaraino berba askotan agertzen zaiguna: bokal arteko n fonemaren galtzea. Izan ere, Mitxelenak ondo frogatu zuen bezala, euskara zaharreko bokal arteko n ahulak gaurko euskaran h moduan aspiratu edota galdu egin dira. Etsenplu asko aurki daitezke bai eguneroko hitz arruntetan eta bai toponimo edo leku-izenetan ere.

Hona hemen batzuk: latinezko (h)onore(m) > euskaraz ohore, lat. ballaena > eusk. balea, lat. catena > eusk. katea, lat. corona > eusk. koroa, lat. arena > harea; lat. campana > kanpaa > kanpaea > kanpaia, limone > limoe > limoi, eta lege hori gaurko arrazoi, bidoi, frontoi, kamioi, xaboi moduko hitz arruntetan ere betetzen segitzen da. Gauza bera gertatzen da galego-portugesez ere: luna>lua, mano> mâo, Lisbona>Lisboa.

Era berean, herri-izenetan ere adibideak hatzak betean konta ditzakegu, eta, Bizkaitik irten gabe, hortxe daude behialako Lejona, Galdacano, Lemona, Fruniz, Lemoniz, Lauquiniz ezagunak, gaur euskaraz, hurrenez hurren, Leioa, Galdakao, Lemoa, Fruiz, Lemoiz eta Laukiz itxuran ofizialki jarriak, bertako jende euskaldunak esaten dituen moduan. Gipuzkoan ere ez dira honetarikoak falta: Lazcano, Cestona edo Oiquina, adibidez, euskaraz Lazkao, Zestoa eta Oikia direnak, eta berdin aipa genitzake Arabako, Nafarroako edota Iparraldeko etsenplu ugari ere.

Arrazoi hauengatik guztiongatik, Euskaltzaindiak bere egunean udalerrien izendegia prestatzean, Koldo Mitxelenaren zuzendaritzapean eta bertako jende euskaldunaren esateko modua gogoan, orain arte erdaraz Sopelana deitu den herriaren euskal izena SOPELA dela adierazi zuen, sopeloztarrek beren herriaren izena zuzen nola euskaratu jakin zezaten.

Guztioi sinesgaitza egingo litzaiguke, esaterako, Real Academia Españolak Guadalajarako herrixka baten izenaz antzeko diktamena eman ondoren, bertako alkate iluminatuak bere kontutik, Akademiakoak ezertxo ere ez dakiten ganorabako batzuk direlakoan, kasurik egin ez eta, bere kontutik, beste edozer gauza erabakitzea... bertan agintzen duena bera dela erakustearren. Tamalez, horixe da Sopelako lehen agintariak erakutsi berri diguna, nik dakidala behintzat, euskaraz alfabetaturik egon ez arren, berak Euskararen Akademiak baino gehiago dakielakoan.

Harrigarria bada ere, orain urte batzuk antzeko zerbait gertatu zen Galizian. Han Xuntak, Academia Galegaren aholkularitza izanda gero, lehenagoko La Coruña hiriaren galezgozko izena A Coruña zela erabaki ondoren, bertako alkate sozialistak, ordea, ezetz eta ezetz, berak ez zuela erdal izena aldatuko. Eta Fragak tribunaletara eraman behar izan zuen, legea bete zezan, bai eta auzia irabazi eta izena aldarazi ere, alkate haren antigalegismoa eta harrokeria barregarri utzita.

Ironikoa da gurean, Uribe Kostan, Sopelana espainol izena mantentzen ahalegintzen direnak itxurazko abertzaleak izatea, hain zuzen. Barregarria izango litzateke, berenez euskarari normalean aparteko maitasunik erakusten ez dioten arren, erdararen aldeko abertzale horiek irrigarri utzi eta horien kontra egitearren, nortzuk eta Iturgaitzen alderdikoak izatea Sopela euskal izenaren alde agertu beharko dutenak.

Baina tira! Edozein alkate filologia infusoaz jantzirik agertzen zaigun herri xelebre honetan hamaika ikusteko jaioak gara.