Bizkaitarrok, gainerako euskaldunen moduan, sekula ez diogu nafar izateari uko egin. Ez ginen, espainiar historiografiak dioen eran, nafar orbitatik gaztelar orbitara igaro, kometa herrarien gisara. Hamarkadak behar izan zituen konkista militarraren bidez bihurtu gintuzten espainiar. Une egokia hautatu zuen Alfonso VIII.a gaztelarrak. Nafarron erregea Marokon zen armadaren zati handi batekin (gaztelar, aragoar eta frankoei aurre egiteko aliantza posible bakarraren bila), aragoarrek Erronkaritik erasotzen zuten eta mendebaleko mugak defendatu behar zituzten zenbait buruzagi militar aurrez erosiak zituen. Lurralde autonomo baten kudeaketa (foruak) eta euren familiarentzako ondasunen truke (feudalismoa) saldu zen Lopez de Aro leinu urdaibaitarra. Oinaztar izena hartuko zuten beste jauntxo traidore batzuekin batera. Zeintzuek gaur egun ere erabaki hark gure herriari, zenbait esparrutan, ekarri omen dion aurrerapena laudatzen jarraitzen duten. Gertakari haiek gugan eragiten jarraitzen dute. Argazkia:
Koska irratia.