Zer kontatzen duzue Llámalo X ikuskizunean?
AINHOA ARTETXE: Lagun talde bat orgia bat egiteko gelditzen da, horixe da abiapuntua: bederatzi emakume* dira eta hasiera baten uste dute errez moldatuko direla euren artean, baina apurka-apurka joango dira konturatzen zuten espektatiba ez zela hain errez beteko. Bakoitzak bere arazo indibidualak orgia kolektibo horretan plazaratuko ditu. Beraz, hori izango da euren lehenengo oztopoa: norberaren eta denen artean suertatuko diren arazoak.
Nondik jaio da obraren ideia?
MARIÑE ZEBERIO DIEZ: Uribe Kostako Ukatu asanblada transmaribibollotik egin zen antzerki topaketa batean hasi zen dena. Bertan, Ainhoak ikusi zuen aukera biltzen eta entseguak egiten jarraitzeko eta, hala, apurka-apurka, konturatu ginen gorpuzten genituen errealitateetatik bagenuela zer kontatu eta azkenean antzezlan formatua hartu zuen.
A.A.: Hasi ginen LGTBIQ+ gaiak lantzen eta inprobisazioak egiten eta ateratzen ziren eszenak beti ziren amodio, sexu edota desio kontuekin erlazionatutakoak. Momentu baten argi eduki genuen espektatiba eta errealitatearen arteko konflikto bat kontatu nahi genuela, horrela bizitzen ditugulako normalean harreman sexu-afektiboak. Beti ditugu espektatiba batzuk buruan eta gero errealitatea beste gauza bat da, eta askotan, gure frustrazioa hortik dator, espektatiba horiek ez direlako bete. Hortik abiatuta, forma bat eman behar genionez ideia horri, okurritu zitzaidan orgiaren irudia egokia izan zitekeela nahi genuen istorioa kontatzeko. Hala, taldeari kontatu eta oso ideia ona zela iruditu zitzaigun, orgia delako eduki dezakegun espektatiba sexual handiena.
Nolakoa izan da pieza eraikitzeko prozesua?
M.Z.D.: 2022ko urritik aurrera, astero biltzen hasi ginen antzerki klaseak egiteko. Alde batetik, inprobisazioen bitartez bakoitzak bere intuizio eta proposamenetatik ideiak kolektibizatzen joan ginen, eta, horrela, piezaren muina sortu genuen betiere Ainhoaren gidaritzaren pean. Ondoren, hiru aldiz modu intentsiboan asteburu pasak antolatu ditugu piezari forma osoa emateko.
A.A.: Piezaren prozesua oso interesgarria izan da apurka-apurka eraikitzen joan garelako. Hasieran, inprobisazio nahiko planteatu genituen eta hortik atera zen materialarekin dramaturgia egiten hasi ginen. Abiapuntu hori edukita, Lizar Begoña idazlea, Graciela Izar Doniz eta ni testuak idazten joan gara. Hasieratik, obrarako orden bat planteatu nuen eta egia esan nahiko errespetatu izan dugu. Halere, azken momentura arte ez da testu finko bat egon eta oraindik ere zerbait berria sartu nahi badugu, sartuko dugu.
Zein izan da zailtasunik handiena aktore eta zuzendari gisa?
A.A.: Hasieran bakarrik nengoenez ez naiz soilik zuzendari gisa ibili. Beranduago, Graciela ere sartu da zuzendari gisa. Baina nik esaterako produkzio lanak momentu askotan egin ditut, ez zegoelako ekoizle figura hori. Beraz, alde batetik zaila izan da hainbeste gauzetara egon behar izatea, horrek fokua eta norabidea nahastu dituelako. Egon izan banintz soilik zuzendaritza lanetara, ezberdina izango zatekeen, bederatzi aktore gidatzea ez delako bat ere lan erreza. Beraz, esango nuke zailena izan dela guztien beharrak entzutea eta horietaz ere konturatzea. Askotan ez naiz ohartu batek gauza bat behar zuela edota besteari zerbait gertatzen zitzaiola, gauza askotara egon behar nintzelako. Beraz, hori izan da niretzako zailena: bederatzi pertsonentzako bertan egotea.
Zuzendari gisa eduki dudan beste zailtasun bat iruzurgilearen sindromea izan da. Gero bidea eginda dagoenean konturatzen zara egin duzula eta zure intuizio eta irizpide guztiek zentzua zutela, baina zalantza momentu indartsuak egon dira prozesuan zehar.
M.Z.D.: Niretzako egi osotik edota zintzotasunez antzeztea izan da zailena kontuan hartuta hain gai intimo edota hauskorren inguruan gabiltzala. Gainera, obraren barruan norberaren pertsonaiak bakoitzaren benetako izena mantendu du, eta bakoitzaren bizipenetatik abiatutako inprobisazioak ere taularatu ditugu.
Llámalo X-en hizpide dira emakume* bisexual eta bolleroen desio eta sexualitatea. Horrelako aferak lantzeko eta ikusarazteko bidean, zer oztopogaz egin duzue topo?
A.A.: Oso zaila da antzezlan batean kolektibo oso bat islatzea. Azkenean, nahiz eta publikoari zer iruditu zaien galdetu, gu norberaren esperientzietatik eta batez ere gure taldeko errealitateetatik abiatu gara. Esango nuke obra estreinatu dugunean emakume heterosexualak ere identifikatuta sentitu direla, beraz, nik uste lantzen dugun gaia edo modua nahiko orokorra dela askotan. Esaterako, badago pertsonai bat heterosexuala dena eta saiatzen ari dena bisexuala izaten. Horrekin adibidez jende asko identifika daiteke.
M.Z.D.: Nik esango nuke zailtasunik handiena izan dela aurre egitea guk geuk kategoria horietan sartzeko izan ditugun buruhausteei. Hau da, ze puntutara arte gaude egiten LGTBIQ+ komunitatea bisibilizatzen duen antzezlan bat? Aitzitik, ari gara unibertsalki pertsona guztiok zeharkatzen gaituen desira idealizatu eta erromantizatu bat erakusten? Horrez gain, gure asmoa hasieratik izan da ikusaraztea desio heterosexualetik at zeuden ereduak eta bertan muga bat topatu dugu humorearen erabilerarekin. Zehazki, zalantzak izan ditugu neurtzen noraino eraman genezakeen umorea gaizki ulertuak egon ez zitezen.
© Asier Cosgaya Bada
Halaber, emakumeen* sexualidadeagaz lotutako edozein piezak publikoaren arreta deitzen du. Hipersexualizazioarako arriskua dago maiz; horren inguruko gogoeta egin duzue? Nola landu duzue hori obran zehar?
A.A.: Bai. Oso marra fina dago bertan. Denbora guztian egon gara oso erne eta saiatzen gai guztiak errespetuz eta kontzientziarekin lantzen. Horretan, Ixe Montalbanek lagundu gaitu, berak talde feminista eta disidenteetan militatu izan baitu. Hasieran aktore bezala zegoen taldean eta gero tekniko lanak egitera pasatu zen berak horrela erabakita, eta berari eskatu nion ea adi egon zitekeen gai guztiak errespetuz lantzen genituela bermatzeko.
"Normalean emakumeok* fikzioan egin duguna gure sexualitatea besteen begiradetatik bizitzea izan da. Zaila da denbora osoan kanpora joaten zaigulako begirada, eta hori historikoki emakumeoi hezi gaituzten eragatik da"
Emakumearen* sexualitatea beti irudikatu da gizonezkoen begiradatik, orduan, irudi hori hain sartuta dugu gure barnean, normaltzat hartzen dugula. Oso zaila zen aurkitzea ze beste forma topatu ahal ditugu emakumeon* sexualitatearen barruan oraindik irudikatu ez direnak. Adibidez, gorputzean badago jada estetika bat eta mugimendu mota bat, gure sexualitatearentzako: aldakak mugitu, suabe hitz egin... badugu iruditegi bat gure barnean sartuta. Beraz, saiatu gara beste forma batzuk bilatzen gure begiradatik abiatuta. Ez da bat ere erreza eta segur aski oraindik lana dago egiteko, baina hasieratik egon da hipersexualizazio horretatik aldentzeko intentzioa.
Zuzentzeko momentuan hori presente dago maiz: Goizane Casado aktorea obran masturbatzen hasten da eta publikoa begira dagoenez, igartzen da bere egiteko era publikoarentzako zuzenduta dagoela. Bertan dago arriskua, hipersexualizatzen hasten garelako. Normalean emakumeok* fikzioan egin duguna gure sexualitatea besteen begiradetatik bizitzea izan da. Nik Goizaneri berarentzako masturbatzeko eskatzen diot: kontzentrazioa eta abiapuntua izan behar da zuretzako plazera ematea. Zaila da denbora osoan kanpora joaten zaigulako begirada, eta hori historikoki emakumeoi hezi gaituzten eragatik da.
M.Z.D: Bai, noski. Horrelako desira sexuala lantzen dugun heinean, kontziente izan gara emakumeen* hipersexualizazioa bertan dagoela. Horren ardura izatea da hori gainditzeko lehen pausua. Bestalde, modu naturalean gutako askok talka egiten dugu berez gizartean ezarrita dagoen erotika horrekin, orduan, era nahiko organikoan eman da hipersexualizazio horren kontrako lanketa. Dena den, uste dut zaila dela horretaz guztiz askatzea.
Gai hauek intimoak bezain politikoak dira. Zaurgarritasun sakona eta sentsibilitate berezia eskatu dizue aktore zein zuzendariei. Nola kudeatu dituzue bakoitzaren mugak eta emozioak?
"Pertsonaiek zaurgarritasun, zalantza eta urduritasun puntu hori erakusteko gai izateko, aktoreok ere pasa behar izan dugu prozesu bera. Beraz, bakoitzaren zauriak zaindu eta talde moduan danon artean partekatu ditugu"
A.A.: Ez da bat ere erraza izan. Nik aurretik aktore gisa egin nuen film labur batean intimitate koordinazioa zegoen eta bertan asko ikasi nuen. Saiatu naiz ikasi nuena Llámalo X- en plazaratzen: baimenak, beldurrak... Hala, aktore bakoitzarekin hitz egin nuen jakiteko zeintzuk ziren euren mugak. Adibidez, jakiteko ea muxurik emateko prest dauden, euren gorputzeko atal bat erakusteko, etab. Obrako momentu batzuetan kontu handiagoa izan behar dugu, delikatuagoak direlako eta beste batzuk jolasarekin egin ditzakegu. Ni saiatu naiz hori zaintzen baina hainbeste izanda segur aski egon dira momentuak non nik zaintza gehiago eduki ahal izan nuen. Hala ere, bai ni bai Graciela saiatzen gara oraindik ere hori kontuan edukitzen eta intimitate momentu horiek zaintzen. Izan ere, ez dira errazak lantzen ditugun gaiak. Ez soilik sexualitadeagatik baizik eta zaurgarritasunagatik ere. Guzti horrek zaintza bat behar du.
M.Z.D: Esango nuke, funtsean, errespetua izan dela tresnarik handiena. Azkenean denok ulertu dugu horrelako gai bat lantzeko maila batean edo bestean zaurgarritasun puntu bat egongo zela eta kontu handiarekin egin dugu bide osoa. Gainera, antzezlanak berak oso gai konplexua planteatzen du lagun-talde horrentzako: bat-batean euren artean sexua praktikatzeko plana egin dute. Orduan, pertsonaiek zaurgarritasun, zalantza eta urduritasun puntu hori erakusteko gai izateko, aktoreok ere pasa behar izan dugu prozesu bera. Beraz, bakoitzaren zauriak zaindu eta talde moduan danon artean partekatu ditugu.
Gainera, ikuskizun guztiak entsegu-ireki gisa taularatu dituzue. Zertan datza formatu hori?
A.A.: Publikoa dator antzezlana ikustera, obra eginda dago baina momentuan gauzak aldatu daitezke zuzendariok antzezlana zuzentzen ibiliko garelako. Ondo badoa ez dugu ezer esaten, baina uste badugu eszena batek ez duela izan eduki behar duen indarra edo aktore bati ez zaiola entzuten edota beste intentzio batekin dabilela eta obrak beste energia bat eskatzen duela, momentuan interakzio bat egongo da aktore eta zuzendariaren artean. Esaterako, esaldi bat errepikatzeko eskatuko diogu. Hala, publikoak prozesu hau nolakoa den ikusiko du. Beti esaten dut: jatetxe batera joatea bezalakoa da, eta, bertan, sukaldean gertatzen dena ikustera eramaten zaituzte. Oso interesgarria da eta jendeari gustatu izan zaio.
M.Z.D.:Entsegu irekietan zuzendariek zuzenean esku hartu dezakete proposamen berriak egiteko, bai aktoreen intentzioekin edota mugimenduekin. Modu horretan, nahiz eta gidoi finko bat egon antzezlanak zuzeneko aldaketak ditu obra beraren barnean ere. Beraz, ikuskizun bakoitza berezia eta ezberdina da.
Bukatzeko, zergatik ikusi Llámalo X? Zein da eskaintzen duen berritasuna?
M.Z.D.: Esango nuke gauza askorengatik dela berritzailea antzezlan proposamen hau: batetik, formatuak berak obra berdingabea egiten du, esan bezala funtzio bakoitzean proposamena ezberdina delako, eta horrek ahalbidetzen dio aktoreari prozesua apur bat modu hurbilagoan bizitzen; gaiari dagokionez, desio sexuala eta maitasuna era gaurkotuan eta errealistan lantzen dugu eta azkenik, denak emakumeak* izateak energia berezia ematen dio prozesu osoari eta taularatzeko momentuan indar handia sentitzen dugu.
A.A.: Hasteko, oso zaila delako bederatzi emakume* oholtza gainean ikustea. Hori jada interesgarria da. Bigarrenik, uste dut duen tonua oso ona dela, oso dibertigarria da eta gai sakonak tratatzen ditugu umorearen bitartez. Hala ere, momentu serioak ere daude. Azkenik esango nuke, hausnarketarako bidea zabaltzen duela. Amaieran beti egiten dugu solasaldi bat publikoarekin eta bertan ateratzen diren gaiak beti dira oso sakonak. Beraz, animatu eta etorri igande honetan Larrabasterrako Auzoetxera edo bestela apirilaren 26an BLV ART jaialdian beste emanaldi bat izango dugu Bilbo Rocken. Aurrerago beste emanaldi batzuk ere egongo dira, baina momentuz horiek dira konfirmatuak.
