Lehen urratsak El País egunkarian egin ostean, SOS Arrazakeria elkarteko liberatu jardun zuen hiru urtez. Orain dela zortzi urte Pikara Magazine aldizkari feministaren sorreran parte hartu zuen, eta bertako koordinatzaileetako bat da gaur egun, hainbat hedabidetan kolaboratzeaz gain. 10 ingobernables liburua argitaratu zuen 2016an.
Zoritxarrez "La Manada" auziaren epaiaz galdetzen hasi behar gara. Zer eragin dizu?
Uf, emozio asko, eta kontraesankorrak. Hasieran apatia moduko bat, sentitu nuen justizia patriarkalarengan konfiantza guztiz galduta neukala. Egon dira sexu-indarkeriarekin lotutako beste epaiketa batzuk, eta banekien justizia patriarkalak ez duela irtenbide egokia ematen, epaileek ez dutelako genero-ikuspegia barneratuta. Uste dut sententzia honetan ere ikusi ahal izan dugula sexualitateaz daukaten irudia tamalgarria dela. Hala ere, agian martxoaren 8ko bultzadarekin, jendea kalera atera da, eztabaida sozial handia piztu da, eta horrekin pozik nago. Sektore askotako jendea zigor-kodea aldatzeko eskatzen ari dira orain. Ea zer gertatzen den.
Aurretik egindako lan hori barik hainbesteko erreakziorik ez zela egongo uste duzu, kasua oso berezia izan den arren?
Hala pentsatzen dut, bai. Ezinegon moduko bat dago, "ez dugu bat bera ere gehiago onartuko" esanez edo. Eta horrekin lotuta, eztabaida interesgarria daukagu Pikaran: "Justizia patriarkalak ez bagaitu babesten, zein da bidea?". Mugimendu feministan autodefentsaren alde egiten da, baina zertan datza autodefentsa, zeintzuk dira haren mugak?
Eta zeintzuk dira?
Alde batetik ekintza zuzenaren gaineko eztabaida dago: eskratxeak, tipo hauen eta epaileen argazkiak kalean eta sare sozialetan zabaltzeak... Zer balio du horrek, interesgarria da? Horrez gain, egunero autodefentsa-estrategien gaineko irudiak ikusten ditugu sare sozialetan: pipermin-spray bat nola egin etxean, eta halakoak. Beste alderdi interesgarri bat da seme-alabak dituzten feministek egiten diguten galdera: "Nola azaldu nire 11 urteko alabari zer egin behar duen bizitzan?". Noski, autodefentsa feminista ez da fisikoki erasotzaileari aurre egitea soilik, neure burua zaintzeko eta segurtasun fisikoa ere edukitzeko estrategia emozionala garatu behar dut. "La Manadaren" epaian ikusi dugu epaile batek esan duela sexu-erasoa izan dela erabakitzeko erresistentzia egin behar dela, baina eginez gero hil egingo zaituzte. Kontraesan hori egunero lantzea erronka da.
Mugimendu feministan oso iritzi desberdinak daude gaiaz?
Betidanik feminismoa oso plurala da eta badaude ekintza zuzenaren alde egiten duten taldeak, eta horren argi ez daukatenak. Ez dakit gogoratzen dituzun "beldurra aldez aldatuko da" manifestazioak. Autodefentsaren estetika jakina bultzatzen zuten: kaputxak, suziriak, danborrak… Erasotzaileei beldurra eragitea zen asmoa, eta horren aurrean beste ahots feminista batzuek esan zuten agian ez zutela bat egiten kode horiekin.
Kode maskulinoak direlako? Erasoa, oldartzea...
Hori alde batetik. Eztabaida asko egon ziren, ea feminismoaren bakezaletasuna nabarmendu behar den, edo indarkeria "bergeureganatu", nolabait esateko. Adibidez Maitena Monroy autodefentsa-prestatzaileak zioen beste aldera aldatu behar duguna ez dela beldurra, lotsa baizik.
Martxoaren 8ko greba historikotzat jo izan da, mobilizazioetan parte hartu zuten emakume kopuru handiagatik. Zein da balorazio kualitatiboa?
Niretzat interesgarria izango da ikustea M8aren inguruan zer sortu zen eta zerk irauten duen. Kazetarien artean, Espainiako Estatuan, Las periodistas paramos agiria plazaratu zen; uste dut 8.000 lagun inguruk sinatu zutela, eta aurrekoan mezu bat bidali zuten maiatzean batzarra egingo dutela esanez. Hau da, mugimendu egonkorra sortu dute. Entzun dut greba feminista antolatzeko aitzakiarekin ikastetxe eta herri askotan talde feministak sortu direla. Niri gustatuko litzaidake jakitea feminismoarekin bat egiten hasi diren eta kalera atera ziren emakume horien bizitza nola aldatu den, euren harremanetan, etxean, lan-esparruan… Hau da, ahalduntze-prozesu horrek zer fruitu emango duen gerora. Horretarako denbora beharko dugu.
Pikara Magazine erreferente bihurtu da feminismoan, baita iritzi-sortzaile modura ere…
Aldizkaria sortu genuenean asmo bikoitza geneukan: mugimendu feministarentzat eztabaida-esparru izatea, eta askotariko korronte feministen topagunea. Beste alde batetik, feminismoarekin guztiz bat egiten ez zuen jendea erakarri nahi genuen. 2010ean sortu zen Pikara, eta orduan hedabide tradizional hegemonikoek ez zituzten emakumeen eskubideen gaineko gaiak asko lantzen. Gaur egun hori aldatu egin da; hedabide hegemonikoetan ere agertzen dira youtuber feministak, feminismoaren agendarekin zerikusia duten gai ugari... Orain ezin dugu esan feminismoa hain estigmatizatuta dagoenik, orain eztabaida da ea onuragarria den ala ez Beyoncék aldarrikatzea bera ere feminista dela, edo H&Mk kamiseta feministak saltzea. Agian gure lana, mundu guztia feminismoaz hitz egiten ari den honetan, ikuspuntu kritikoan sakontzea da. Ikusten ari gara oraindik oso patriarkalak diren hedabideek feminismoa erabiltzen dutela irakurleak erakartzeko. Alde batetik ona da, baina bestetik feminismoa hutsaltzea ekar dezake.
Askotariko jendearengana heltzeko asmoa daukazue, baina askorentzat zuen mezua muturrekoa da oraindik. Adibidez, normala iruditzen zaigu "La Manadaren" epaiak eskandalu soziala eragitea, baina gero inork mikromatxismoak salatzen dituenean… "Hara, esajerazioa". Zer diozu?
Pikara barruan askotariko jendea dago eta diskurtso bat baino gehiago egon daiteke, bata instituzionalagoa, beste batzuk erradikalagoak edo… Mikromatxismo terminoa Luis Bonino izeneko psikologo batek proposatu zuen 90eko hamarkadan, eguneroko matxismoa identifikatzeko bikote heterosexualaren testuinguruan. Boninok dio 90eko hamarkadan mikromatxismo modura definitzen zuena gaur egun matxismo bortiztzat daukagula. Jendearen pertzepzioa aldatuz doa denboraz, eta beharbada orain dela bost urte esajeratuak ginen sanferminetako txupinazoko irudiak salatzeagatik, eta gaur egun gero eta jende gehiagok du argi emakume batek gorputza erakusteagatik inguruko gizonek ez daukatela ukitzeko eskubidea.
Ahots kritiko batzuek esaten dute martxa honetan edozein gizon-emakume interakzio joko dela mikromatxismotzat.
Argudio hori tranpatia da. Indarkeria edo jazarpen matxistan, gakoa da gizonak badakiela botere-harreman bat ezartzen duela eta emakumea ez dela eroso sentitzen. Gizon matxistarentzat gozamena da sentitzea egoera deserosoan jartzen duela emakumea. Nik horrela bizi izan dut beti. Eta falazia bat da baldarkeria erabiltzea aitzakia modura. Irratian entzun dut "La Manadaren" auzian epaile batek absoluzioaren aldeko botoa eman izana hanka-sartzea izan zela, baldarkeria. Eta ez da baldarkeria, ideologia matxista baizik. Egunerokoan gauza bera. Ni taberna batean banago, gizon bat etortzen bada nirekin ligatzera, eta ez badu nire jarrera irakurtzen, ez badu nirekiko grina enpatikorik, hori ez da baldarkeria. Hori heziketa matxista da, eta nire desioak kontuan ez izatea. Agian aldarrikatu behar dugu ez bakarrik emakumeak ahalduntzea, baizik eta gizonek enpatia gehiago lantzea.
Emakume zuri feministaren pribilegioak
Pikara aldizkarian (baita June Fernándezek beste hedabideetan idazten dituen artikuluetan) oso eztabaida interesgarriak piztu dituzte feminismoagaz lotutako eguneroko gauza txikiei lotuta: "Oharkabean pasatzen diren ohiko dinamikei arreta ematea gure arrakastaren gakoetako bat izan dela uste dut. Nola bizi dugun emakumeok gauean bakarrik ibiltzea, janzkera, depilazioa... Hori ona da, baina arriskua dago emakume pribilegiatuek egunero jasaten dituzten matxismo txikietan arreta ipini eta sistemaren bortizkeria super-basatia albo batera uzteko. Ondo neurtu behar da zer mezu ematen den. Hedabideetan patriarkatuaz hitz egitean, diskurtsoa emakume pribilegiatuengandik dator askotan. Emakume beltz eta ijitoek, transexualek... emakume normatiboei egiten dieten kritika da".
Genero-disidente denak dira biktima
Martxoaren 8ko greba-deitzaleek argitu zuten "emakume" terminoa esangura politikoagaz erabiltzen zutela, baina genero-nortasunaren errealitatea gizon-emakume zatiketa baino askoz konplexuagoa dela gogoraraziz. "Euren burua emakumetzat ez duten genero-disidenteak ere grebaren subjektuak zirela esan zuten, eta nik asko eskertu nuen ñabardura hori", dio June Fernándezek. "Garrantzitsua da ulertzea patriarkatuaren biktimak emakumeak garela, eta sexu-disidenteak ere bai. Gizon sentitzen den transgenero bat greba feminista bateko subjektua ez dela uste badugu, ez dugu ezer ulertu".
Reggaetoia eta matxismoa
Martxoaren 1ean Plentziako Danontzat Gaztetxean egon zen June Fernández, Si no puedo perrear no es mi revolución berbaldia ematen. "Izen bereko artikulu bat idatzi nuen blogean. Reggaetoi gehiena patriarkala dela egia da, baina hori musika-genero guztietan gertatzen da. Kontua da reggaetoiari arreta handiagoaz begiratzen zaiola, eta horrek klasismoarekin eta xenofobiarekin zerikusia daukala. Kultur produktu arrotzetan errazago atzematen da matxismoa".