#MeToo mugimendua ia berria da gurean; hala ere, mugimendu feministarekin batera, erasoak, sexu-abusuak eta indarkeria desagerrarazteko politikak eskatzen du. Batu ala kendu?
Mugimenduek beti batzen dute. Mugimendu feministak 200 urte daramatza kaleetan berdintasuna aldarrikatzen. Egia da, kaleaz gain, aktibismoa sare sozialetara ere eraman dela, potentzial biderkatzailearekin. A25eko eta M8ko kanpaina historikoei #MeToo bezalakoak gehitu zaizkie. Mugimendu feministak biltzen ditu protesta horiek, sexu-erasoen eta indarkeria matxisten arbuioa, sumindura, ezinegona, amorrua, nazka eta ezintasuna erakusteko, baina baita kapitalismo heteropatriarkalak indarkeria matxistaren egiturazko izaeran fokurik jartzen ez duela ikusarazteko ere. Hau da, indarkeria gizonen eta emakumeen arteko desberdintasunen eta botere-harremanen ondorioa dela azaleratzen da, eta, gainera, sistemak legitimatzen duela indarkeria hori.
Beste kontu bat da zer nolako tratamendua ematen dioten hedabideek berri horiek zabaltzerakoan. Egia da sistema demokratikoaren tresna oso garrantzitsua direla bizi garen gizartea erakusteko, baina oso bitartekotuta daude, eta, oro har, ez dute erasotzailearengan edo egiturazko indarkerian jartzen arreta, biktimarengan baizik. Albistea gertatu denari buruzkoa izan ohi da, baina, sarri, gertatutakoaren erantzukizuna eta errua guri leporatzera iristen da honelako mezuen bidez: "Bakarrik zegoen, bakarrik zetorren, edanda zegoen, festan zegoen". Plentziako kasurik hurbilena aipatzearren, "Taldetik urrundu zen" zioen titular batek. Horrelako albisteekin emakumeok jasotzen ditugun mezuak argiak dira: "Ez aldendu taldetik, ez mozkortu, eta ez atera festatik". Izan ere, hori eginez gero, gerta liteke gertatzen dena;hau da, berriro ere, emakumeen gaineko kontrol argi baten aurrean gaude. Hitz bitan esanda, emakumeok jasotzen dugun mezua hau da: araua hausten baduzu, arriskuan egongo zara, Estatuak ez zaituelako babestuko. Eta hori da, tamalez, gertatzen ari zaiguna.
Legeak eta araudiak gizartearen atzetik doaz?
Bai, noski. Historikoki horrela izan da. Lege eta aldaketa sozial gehienak gizarte-mugimenduen eta beste plataforma batzuen eskakizun eta aldarrikapen baten erantzunaren ondorio dira. Erabaki politikoak gero datoz, jakina. Argi dago gobernuen ekimenez ez dela aldaketa sozialik izango. Berdintasun- edota trans-legea horren adibide argiak dira.
"Lege eta aldaketa sozial gehienak gizarte-mugimenduen eta beste plataforma batzuen eskakizun eta aldarrikapen baten erantzunaren ondorio dira"
Getxoko Udaleko Berdintasun teknikaria zara gaur egun. Esan genezake lanak zu aurkitu zintuela?
Izan daiteke, bai. Dena modu zirkunstantzialean gertatu zen. Duela 15 urte utzi nuen nire lana, Bilbon, bost eta zortzi urteko seme-alabak nituela. Aurrezkiak nituen aurrera egiteko, baina erosotasun-eremutik irtetea beti da zaila. Une horretan, gainera, konturatu nintzen sozialki indarkeria hautematen ez duzunean indarkeria erabiltzen duzulako dela, eta, hori dela eta, feminismoaren inguruko gaietan sakontzen hasi nintzen, eta Berdintasun Masterra ikastea erabaki nuen.
Zaletasun hutsagatik, jakin-minagatik eta ezagutza zabaltzeko gogoagatik hasi nituen ikasketa horiek, baina, azken saioan, irakasleetako batek zortea eta animoa opa zizkigun, irteera profesionala bikaina zelako eta lan handia zegoelako. Ezustekoa izan zen, ez bainuen uste ikasitakoa irtenbide profesionala izan zitekeenik. Egia da 2005eko legea onartu berria zela, berdintasuna egon behar zela adierazten zuena, eta Emakundek sustatzen zuen Eusko Jaurlaritzaren berdintasun-legea prestatzen ari zirela, hurrengo urtean onartu zena. Kontuak horrela, zabaltzen ziren lanpostu guztietara aurkeztu nintzen, eta prozesuak gaindituz joan nintzen. Handik gutxira, Eusko Jaurlaritzan sartu nintzen, eta zortzi urte inguru eman nituen bertan. Gasteiztik nire udalerrira etortzeko aukera izan nuenean, ez nuen bitan pentsatu. Eta hemen nago.
Ama zara, familia-kontziliazioa oztopo bat al da emakumearentzat?
Iker eta Haizearen ama, hain justu. Tira, “kontziliazioaren eragin gaiztoaz” hitz egiten dugunean emakumeok lanaldi bikoitzak eta hirukoitzak hartzen ari garela diogu. Izan ere, etxetik kanpo lan egiten dugu, etxean, eta, gainera, kontziliazio-neurri gaizto horiek guztiak hartzen ditugu kontuan, hala nola lanaldi-murrizketa, eszedentziak, baimen bereziak, etab. Horrek guztiak soldata-arrakala handitzea ekarri du, emakume askok ezin baitute euren burua profesionalki garatu. Konponbidea bilatzeko asmoz, mugimendu feministak eta berdintasun-politikak aspalditik ari dira gizarte-antolaketa erantzunkidea deritzon horretan lanean. Orduan, erantzunkidetasunaz hitz egingo genuke, eta ez kontziliazioaz.
Definizioari dagokionez, eremu publikoa eta pribatua maila berean hartzen dituena da erantzunkidetasuna. Hau da, giza premiek, bizitzari eusteak, zaintzak, etxeko lanek eta abarrek dirua sortzen duen produkzio-lanaren maila berean egon behar dute. Adibide bat aipatzearren: zergatik ez da berdin baloratzen etxean dilista batzuk prestatzea, normalean emakumeok egiten duguna eta ordubete inbertitzen duguna, lan merkantilizatu batean egotea dirua irabazteko eta dilista horiek erosteko? Bada, sozialki hobeto ikusia eta ekonomikoki hobeto ordaindua dagoelako. Hori guztia zaintzak bizitza erdigunean jartzeko teoria feministaren ildotik doa. Horrek esan nahi du giza premiak eta ekoizpen- eta ugalketa-lana maila berean jarri behar direla.
Orduan, gure gain hartzen dugun etxeko lanak ordainduta egon beharko luke?
Zalantzak ditut. Uste dut badaudela beste formula batzuk benetako erantzunkidetasuna lortzeko. Hiru ardatzez hitz egin genezake. Lehenengoari dagokionez, gizonek etxeko lanetan eta, batez ere, zaintza-lanetan duten erantzunkidetasuna sustatu beharko litzateke. Egia da gero eta gizon gehiagok hartzen dutela etxeko lanen ardura, baina ez hainbeste zainketena. Zainketez ari naizenean, ez dut esan nahi pardel bat aldatzea edo haurra parkera eramatea. Ez horixe. Mendekotasuna duten pertsonek uneoro behar dutena gogoan izateaz ari naiz, haurra edo heldua izanda. Emakumeok beti buruan izaten dugun gaia da hori, jaiki eta automatikoki pizten zaiguna.
Bigarren ardatzari dagokionez, Estatuak erantzukizun handia du horretan. Nola? Mendekotasuna duten pertsonei kalitatezko zerbitzuak eskainiz, haurtzaindegiak dituzten haurrei arreta emateko zerbitzuekin, kontziliatzeko dauden prestazio ekonomikoak eta neurri fiskalak berrikusiz eta eguneratuz, etab. Hau da, zerbitzu soziokomunitarioek bizitzari eusteko beharrezkotzat jotzen dituzten hainbat prestazio. Beraz, emakumeok nolabait zaintza horietatik libratuko gara, eta benetan adiskidetu ahal izango gara.
Azkenik, hirugarren ardatza da eremu pribatuan enpresa-kultura deitzen dena. Enpresek zeresan handia dute erantzunkidetasuna sustatzeko. Telelana, baimenak, eszedentziak, arrazoizko ordutegiak eta abarrekin.
Hiru ardatz horiek orekatuz gero, lan produktiboa/propioa eta erreproduktiboa maila berean jar litezke. Orduan, bai, gizarte-antolaketa erantzunkideaz hitz egin genezake.
"Mugimendu feminista oso aktibo egon da sare sozialetan. Agerikoa da kaleetan ikusgarriagoa dela, baina pandemian zehar asko eta oso ondo funtzionatu du"
Nolakoak dira XXI. mendeko emakumeak?
Hitz batean esanda, askotarikoak. Ez dago emakume-eredu bakar bat. Horregatik hitz egiten dugu pluralean. Premia desberdinak ditugu, helburu desberdinak bizitzan.
Pandemiak harreman sozialetan izan duen eraginari buruz ari garenean, uste duzu pantailek besteekin konektatzeko eman diguten erraztasunak uzkur, iheskor edo alferrekoago bihurtu gaituela? Kosta egiten al zaigu berriro kaleak hartzea bidegabekerien aurka manifestatzeko?
Ez, ez ditugu galdu kalera justizia aldarrikatzera irteteko gogo edo aktibismo hori. Jakina, konfinamenduan ezin izan dugu egin, baina gogoratzen baduzu, balkoietara irteten ginen. Denbora asko iraun zuen aldarrikapena izan zen. Sare sozialetan ere aktibismo indartsua egon zen, poliziaren abusuzko jarduerak eta erasoak salatzeko, bai eta behar zuten pertsonei laguntzeko sareak sortzeko ere. Mugimendu feminista oso aktibo egon da sare sozialetan. Agerikoa da kaleetan ikusgarriagoa dela, baina pandemian zehar asko eta oso ondo funtzionatu du. Murrizketak lasaitu ahala, kaleetara itzultzen ari gara. A25ean elkartu ginen, M8an eta Plentziako getxoztar gaztearen bortxaketagatik.
Afizio bat izateak egunerokotasunetik deskonektatzen eta geure barnearekin konektatzen laguntzen du. Zure kasuan, gitarra duzu; nondik datorkizu zaletasun hori?
Bueno, gitarra elektrikoa eta akustikoa jotzen ditut; bateria, aldiz, pixka bat. Urte gutxi daramatzat, zazpi bat edo. Zirkunstantziala izan zen ere; Areetako taberna batean ibiltzen hasi nintzen, eta han bertan jam murriztuak antolatzen ziren. Horrek atentzioa eman zidan, eta lagun batekin eskola batzuk hartzen hasi nintzen. Hala, hilabete barru kantak jotzen eta tabernan abesten hasi nintzen. Ez dut inondik inora musikaritzat hartzen nire burua, baina hasieratik harrapatu ninduen.
Musika inspiratzailea da, bai, zaletasun handia dut, eta lasaitu egiten nau. Nolanahi ere, baditut beste afizio batzuk. Adibidez, inspirazio handiagoa ematen dit hondartza batean olatuak entzuten egoteak edo mendian, tontorrean egotea, bertako isiluneez inguraturik. Finean, naturarekiko harremanetan nago orain.
"Jokabide matxistak ez dira aldatu, mutatu egin dira"
Zure ustez, zertan datza hutsegitea indarkeriazko gertaerak, erasoak, jipoiak, bortxaketak eta feminizidioak gure gizartean errepikatzeko?
Zoritxarrez, beti gertatu dira. Lehen ez bezala, orain salatu egiten dira, eta ez gara etxeko lau hormen artean geratzen, horrek suposatzen zuen estigma sozial guztiarekin. Orain, arazo hori salaketen bidez ikusarazten ari da, mugimendu feministaren eta berdintasun-politiken lana dagoelako hori lortzeko.
Zergatik gertatzen da? Egitura, balio eta hainbat imajinarioa aldatu behar direlako. Are larriago, indarkeria matxistarekin amaitzeko konpromiso politiko zorrotzik ez dagoelako. Ez dut esan nahi gobernuei axola ez zaienik, baina konpromisoa balego, ez lukete erreparatuko indarkeria matxistarekin amaitzeko giza baliabideak eta baliabide ekonomikoak jartzean.
Nire ustez, ikuspegi feminista politika publiko guztietan txertatu beharko litzateke. Indarkeria matxistaren eta kapitalismo hetereopatriarkalaren artean dagoen zuzeneko harremanaz ez hitz egiteagatik. Zaintza gehienak emakumeok egiten ditugula esaten dugunean, lan-merkatuan beste gizon batzuk ekoizten ari direlako da; izan ere, haien etxea seme-alabak zaintzen eta dilistak egiten ari den pertsona baten esku geratzen da. Hori kapitalismo hutsa da. Nik ekoizten jarraitzen dut, emakume izena duen norbait dagoelako bizitzari eutsiz.
Gobernuen konpromisoa falta da. Horren harira, burura datorkit gure lagun Lucía Odriozolak frankotan aipatzen zuena: 2003tik gaur egun arte egindako hilketa matxistak zenbatzen hasi zirenetik, dagoeneko mila emakume baino gehiago daude hilda. ETAk bederatziehun pertsona inguru hil bazituen, ETAren terrorismoaren eragina eta indarkeria matxistaren eragina ez dira modu berean baloratu. Hau da, kasu batean eta bestean eman zaion tratamendu mediatikoak ez du zerikusirik.
Nire galdera, beraz, hauxe da: zer gertatuko zatekeen 1.000 emakumeren ordez 1.000 gizon hil izan balituzte? Hemen direnak eta ez direnak entzungo genituen, gau eta egun adierazpen instituzionalak entzuten. Alarma egoera bat aktibatuko litzateke...
Laburbilduz, urtero gertatzen dira erailketen eta sexu-erasoen zifra eskandalagarriak, eta hori izozmendiaren punta baino ez da, azpian dagoen guztiaz ez hitz egiteagatik, aipatu dugun fenomeno estrukturalaz, alegia. Hori ez da ikusten, eta horrek indarkeria desagerrarazteko beharrezkoak diren politika publikoak eta berdintasun-politikak ez bultzatzea eragiten du.
Zure ustez, smartphonea kriminalizatu beharko litzateke, gazte askoren eta ez hain gazteen esku dauden eragin negatiboengatik eta gaizki erabiltzeagatik?
Bai zera; teknologien defendatzaile amorratua naiz. Erabilera egokia eman behar zaio, noski. Zer gertatzen da edukiekin? Nik esan ohi dut jokabide matxistak ez direla aldatu, mutatu egin direla baizik. Orain, jokabide matxistak sakelakoen bidez erreproduzitzen ditugu, sextingaren eta modalitate horien guztien bidez. Gure garaian, agian zure argazki bat jartzen zuten institutuko iragarki-taulan, eta hor geratzen zen guztion bistan, gustatu ala ez.
"Etsaia ez dira gizonak; etsaia patriarkatua da"
Emakumeentzako Jabekuntza Eskolak eskaintzen dituen ikastaroetarako izen-ematea abian da. Deigarria da autodefentsa tailerra klasiko bihurtu izana duela 15 urte inguru eskola hasi zenetik. Zergatik jarraitu behar dugu geure burua defendatzen, babesten? Nor da borrokatu behar dugun etsaia?
Ikastaroa hasieratik ematen da, askotan eskatzen digutelako. Gainera, emakumeen autodefentsa indarkeria matxistaren aurka borrokatzeko modu bat dela uste dugu. Etsaia ez dira gizonak; etsaia patriarkatua da. Ikastaroak ez du zerikusirik norberaren autodefentsarekin; hau da, ez dago bideratuta tratu txarren egileengandik fisikoki defendatzera. Harago doa.
Hainbat helburu ditu, hala nola indarkeriaren kausak ezagutzea edo intentsitate handiagoko edo txikiagoko indarkeriei izena jartzea. Begiradez eta igurtziez ari naiz, eta horri, batez ere gazteek, ez liokete izenik jarriko, are gutxiago eraso edo indarkeria matxista batekin identifikatuko balute. Egoera horiek egunero gertatzen dira, eta deseroso sentiarazten zaitu. Ikastaroan behin eta berriz esaten da ez zaizula zuri bakarrik gertatzen bakarrik zaudelako edo emakumea zarelako, baizik eta emakume guztioi gertatzen zaigula emakume izateagatik. Borroka kolektiboa da.
Uste dut Maitena Monroyk, tailer hau ematen duenak, bere burua defendatzeko moduaren zati fisiko bat ere lantzen duela, ahotsarekin, begiradekin edo muturreko une batean erabiltzeko giltza batekin. Laburbilduz, autodefentsa feminista matxismoari aurre egiteko dugun tresnarik indartsuena da.
"Hizkuntzaren garrantziari dagokionez, esaera bat dugu: "Izena duen guztiak izana du". Hau da, existitzen den guztiak du izena. Edo gauza bera dena, izendatzen ez dena, ez da existitzen"
Beharrezkoa al da Getxon Emakumeen Etxe bat izatea belaunaldien eta kulturen arteko topaleku gisa?
Nire ustez, getxoztar bat bezala, aspaldiko aldarrikapena da hori, Getxoko emakumeen elkarteek, mugimendu feministak eta beste emakume askok babestua. Gainera, urteak daramatzagu eskatzen. Hala ere, funtsezko bi baldintza ere bete beharko lituzke. Lehenengoa, etxe feminista izan behar duena, hau da, ez kultura- edo aisialdi-jarduerak egiteko gune bat, horretarako baditugulako beste eremu batzuk, kultur etxeak adibidez. Berdintasuna, feminismoa, erasoak, defentsa feministak eta horrekin zerikusia duen guztia landuko dituen leku bat izan behar du. Jakina, feminismoa intersekzionala da, hau da, zapalkuntza mota guztien aurkako borroka garatu behar du: heteropatriarkatuaren aurkakoa, kapitalismoaren aurkakoa, arrazakeriaren aurkakoa, kolonialismoaren aurkakoa, binarismoaren aurkakoa, kapazitismoaren aurkakoa. Emakumeen Etxeak (ez dut argi horrela deitu behar zaionik) izan behar duen bigarren baldintza zera da: Getxoko emakume guztien artean sortutako espazioa izatea.
Inklusiboa al da formularioetan hartu dugun eredua? Mario Tasconek dio inprimaki inklusiboak egiteko aukera on bat hiru aukera jartzea dela: maskulinoa, femeninoa, nahiago dut ez zehaztu eta eremu zuri bat gehitu nahi dut erabiltzaileak hala idatz dezan. Garrantzitsua al da hizkuntza ondo aukeratzea sentsibilitaterik ez zauritzeko?
Bai, noski. Hizkuntzaren garrantziari dagokionez, esaera bat dugu: "Izena duen guztiak izana du". Hau da, existitzen den guztiak du izena. Edo gauza bera dena, izendatzen ez dena, ez da existitzen.
Sexu- eta genero-identitateari dagokionez, administrazioaren formulario askok hirugarren laukitxoa jasotzen dute, genero binario adierazten ez duena. Getxon, adibidez, generoa sartzen da, maskulinoa, femeninoa eta hirugarren bat "ez-binario". Egia da hiruretako inorekin identifikatzen ez den jendea dagoela; izan ere, binario ez naizela aukeratzen badut, sailkatzen ari zara eta alde batera geratzen naizela sentitzen dut. Orduan, bai, ados nago, laugarren lauki bat sar liteke, "Nahiago dut ez zehaztu". Ez naizelako identifikatzen maskulinoarekin, femeninoarekin, baina ezta etiketa ez-binarioarekin ere. Azken finean, zer esan nahi du emakume izateak? Zer esan nahi du gizon izateak?
Mentalitate-aldaketa, agian, hizkuntzaren erabilera egokiarekin gertatzen da?
Nik uste dut alderantziz gertatzen dela. Hizkuntza inklusiboan eta ez-sexistan hitz egiten hasten zara zure iruditeria kolektiboa aldatzen den neurrian eta zure pentsatzeko modua aldatzen den heinean. Mutil eta neska talde hori esaten baduzu, esan nahi duzun hori ikusten ari zarelako da: neskak eta mutilak. Pertsona eta kolektibo guztiak izendatzeko irudimen bat duzu. Izendatzen ez dena ez da existitzen eta pentsamoldea aldatzen da hizkuntzaren erabilera ona eragiten badu.
"Manifestazioetan "denok gara putak" entzuten dugunean, agerian utzi nahi da prostituzioa erakunde matxista patriarkala dela eta sexu-langileen estigma salatzen dela"
Zentzu horretan, "marikoia", "bollera", "puta" eta antzeko irainak homofobiaren eta matxismoaren ondorio dira eta ez gaituzte utzi?
Bai, noski. Irain mota horiek adierazten dutena da egiten dutenen ikuspegi heteronormatiboa, eta horixe adierazten dute, hain zuzen ere, homofobia, matxismoa, arrazakeria... "neska normal" eta "mutil normalarekin" bat ez bazatoz, gainerakoa zara.
Deigarria egiten zait, adibidez, irain gisa erabiltzen den putazain hitza, hain zuzen ere, putazain askorena izatea. Kontuan hartu behar dugu Espainiako Estatua dela Europako prostituzio-kontsumitzailerik handiena: hamar gizonetik lau puteroak dira; hirugarren postuan dago mundu mailan, Thailandia eta Puerto Ricoren ondoren.
Bestalde, aktibismo-karga handia dago, eta marikak, putak eta bollerak bezala identifika gaitezke. Manifestazioetan "denok gara putak" entzuten dugunean, agerian utzi nahi da prostituzioa erakunde matxista patriarkala dela eta sexu-langileen estigma salatzen dela.
Trans-legeak, zer hobekuntza eta lorpen ekarriko dizkie LGTBI+ kolektiboei, bereziki, eta gizarte osoari, orokorrean?
Hasteko, zurrumurruen kontura, alderdi politiko jakin bateko emakume talde bat (lege horren aurkakoak) dago gizon gisa markatutako gorputzekin jaio ziren baina lege honetan etsaia emakume gisa ikusten duten transexualak baztertu nahi dituena. Lege horrekin emakumeak ezabatzen direla diote, baina benetan egiten ari direna da pertsona transak baztertzea eta, beraz, haiei kaltea eta indarkeria eragitea. Entzun ditugu, halaber, genero-indarkeriagatik epaituak ez izateko edo emakumeen kartzeletan edo komunetan sartu ahal izateko, beren nortasuna aldatuko duten gizonak. Pentsamendu horren atzean zer dago, bada? Beldurra? Ezjakintasuna? Patriarkatua eta matxismoa, esango nuke.
Zer ekarriko du lege horrek? Proposamen horren helburu nagusiak dira transexualitatea eta transexualak eta transgeneroak despatologizatzea. Pertsona guztien genero-identitatearen autodeterminaziorako eskubidea aitortzea, hain zuzen ere.
Trans-legea jada badena jasotzen saiatzen da, ez izan nahi dena aukeratzen; inor ez dago gorputz oker batean itxita, ez dago gorputz zuzenik. Trans-legearen oinarrizko aurrerapen bat da buruko gaixotasun bat diagnostikatu beharrik ez izatea nor zaren esateko. Aitzole Araneta ekintzaileak dioen bezala, jende askok uste du transexualitatea hortik doala, hormonetatik eta ebakuntzetatik, baina gero eta jende gehiagok ez du ikusten hormona- edo kirurgia-prozesutik igaro behar denik. Trans-egoera ez doa hortik, baizik eta zure bizitzaren zati handi bat ez zaizula benetan zaren bezalakoa ikusi.
Hala ere, legeak ere atzerapausoak ditu. Adingabe transen kasuan, legeak ekarriko duen aurrerapen bakarra da 14 urtetik aurrera identitate propioaren autodeterminazioa aitortzea. 12 urtetik beherakoek, ordea, ezingo dute sexua aldatu Erregistro Zibilean (izena bai); 12-14 urte bitartekoek epailearen onespena beharko dute, eta 14koek, berriz, horretarako borondatea baino ez dute adierazi beharko, eta 16 urtetik beherakoek gurasoen baimena beharko dute.
Emakumeen eta Gizonen Berdintasun eragingarrirako martxoaren 22ko 3/2007 Lege Organikoa onartu zenetik, zer aldatu da gizartean zure ustez?
Funtsean, administrazioan aurrerapen handiak egiten ari dira, eta hori kalera eramaten da. Berdintasun-politikek urte dezente daramatzate abian, eta administrazioko langileak, hainbat talde politiko eta Jaurlaritza, oro har, sentsibilizatzen hasi dira.
Laneko sexu-jazarpenaren eta generoagatiko jazarpenaren aurkako protokoloak zehapenaren xede diren jokabideen zerrenda luzea jasotzen du. Uste duzu berandu datorkigula?
Egia esan, Getxoko Udalak bat dauka, eta Eusko Jaurlaritzak ere. Arlo pribatuan, enpresa askok dute jazarpen-protokolo bat. Uste dut oso albiste ona dela zerrenda zabaldu izana. Baina hor dagoela jakina bada ere, ez da baliabide materialik edo giza baliabiderik jartzen horiek gauzatzeko, tamalez. Gainera, borroka-zaldia da jokabide horiek sexu-jazarpentzat hartzea, lan-eremuetan egunero eta uneoro gertatzen direlako. Ez naiz ari soilik txiste sexistez, iruzkin sexistez, baizik eta, adibidez, zu barregarri uzteaz. Lan-eremuan jazarpen-egoerak etengabe gertatzen dira.
Berdintasuna utopia galanta da. Noiz iritsiko da? Bada, urte luze barru berdintasun erreal eta eraginkorraz hitz egin dezakegunean
Zure ustez, La Manada taldearen kasua inflexio-puntu bat izan zen; kolektibo feministek eta ez-feministek bultzatuta, eta, nolabait, "Bortxaketa vs abusua" hitzaren konnotazioak zehaztu behar izan zituen, eta, beraz, espetxe-zigorrak gogortu.
Zigor Kodea oso argia da eraso bat, bortxaketa bat eta gorroto-delitua definitzeari dagokionez, eta, beraz, oso argia ezarritako zigorretan. Zer gertatzen da? Bada, epailetzan ez dagoela berdintasunari buruzko prestakuntzarik. Eta, beraz, legeak ez dira genero-ikuspegiarekin aplikatzen. Ikuspegi misogino eta sexistaz ari dira epaitzen, indarkeria matxistaren kausak eta fenomeno estrukturala kontuan hartu gabe, eta askotan auzitan jartzen dute erasoa jasan duten emakumeen testigantza. Horixe da daukagun justizia patriarkala. La Manadaren kasuan oso argi geratu zen.
Bestalde, ez naiz gaur egungo kartzela-ereduaren aldekoa. Oso eredu matxista da, eta ez du funtsezko helburuetako bat betetzen: zigorra bete duen pertsona gizarteratzea. Ezta biktimei ordaina ematea ere, erreparaziorako eskubidea barne.
La Manadaren kasuan, ikusi al dugu damurik erasotzaile bortxatzaileengan? Ez. Beraz, uste duzu zigor-epai batek, urte askotako kartzela-zigorra ezarrita, pertsona horietako baten txipa aldatuko duela? Horretarako, inklusio- eta erreparazio-lan bat eman behar zaio biktimari. Garrantzitsua da erantzukizunak eta erreparazio-printzipioa bere gain hartzea. Eta ez dut esan nahi ekonomikoa, gizartearekin zerikusia duena, nola lan egiten den tratu txarrak ematen dituztenekin zigorra betetzen ari direnean. Tira, gai sakona da. Epaileak berdintasunean prestatzea oso garrantzitsua da azaltzen dudan modu horretan egin dadin.
Berdintasunaz aritzea utopia da? Zer etorkizun irudikatzen duzu gure gizartearentzat berdintasunetik abiatuta?
Bai, noski utopia galanta. Noiz iritsiko da? Bada, urte luze barru berdintasun erreal eta eraginkorraz hitz egin dezakegunean. Berdintasunezko gizartea zer den adierazi nahi nuke, zerrenda amaigabeekin aspertu gabe. Beharbada, askatasunez ibiltzeko ahalmena, beldurrik izan gabe, eta arriskurik gabe bortxa gaitzaten edo sexu-erasoak egin diezazkiguten, gure bizitzari eta gorputzari buruz erabakitzeko, abortuari buruzko erabakiak barne, etxeko lanak eta zaintza-lanak modu orekatuan banatzeko, gizonek lan bera egiteagatik duten gauza bera kobratzeko... arrazismorik, klasismorik, matxismorik, kapazitaterik, eraso kolektibo, LGTBIQ+ edo biofogien aurkako erasorik ez izateko. Emakume guztiok askeak izango garen etorkizuna.
Amaitzeko, nire lagun Irantzu Varelaren aipu batekin laburbildu nahi nuke: "Matxismoa gaindituko dugu erabakitzeko postuak betetzen ari diren emakume alfer adina gizon alfer dauden egunean".