Suizidioa ez da gai tabua, errealitate tristea da

Suizidioa prebenitzeko Espainiako Fundazioaren arabera, 2021ean 4.000 kasu baino gehiago egon ziren, inoiz baino gehiago, eta, gainera, bikoiztu egin ziren 15 urtetik beherakoen kasuak aurreko urtearekin alderatuta; guztira 22 umek bere buruaz beste egin zuten, 14 mutil eta zortzi neska. Azterlan horrek, halaber, baieztatzen du suizidioa dela 15-29 urteko gazteen heriotza-kausa nagusia –316 hildako aztertutako urtean–, trafiko-istripuen ondoriozko heriotzen aurretik –299 hildako–.

Azken urte honetan, Getxoko Udalak Galeako aparkalekuan harri handi batzuk jartzea erabaki du. Azalpen gehiagorik gabe, ez baita behar; denok dakigu zer egosten den hemen. Arrazoia dudanez geroztik, haien bizitzari eta sufrimenduari amaiera emateko euren burua Galeako itsaslabarretatik botatzen den jendearen kontakizunak entzuten ditut. Ia beti helduak dira, baina adingabeen kasuak ere badaude: 2017ko martxoaren 5eko goizaldean, Algortako inauterietako gau batean, herri osoa alai dantzatzen ari zela, 14 urteko neskato batek agur esan zien lagunei Bidezabaleko metro geltokian, eta labarretara joan zen bere burua amildegitik botatzera. Familia zuen, baita maite zuten lagunak ere; eta, ziurrenik, oso heziketa ona ere bai, baina ez zen nahikoa izan bizitzen jarraitzeko.

Askotariko istorioak daude; autoarekin botatzen den jendea, baita segurtasun-uhala jarrita ere; beste batzuek bizikleta aukeratzen dute, eta beste hainbatek salto egitera ausartzen dira. Batzuetan bakarrik, besteetan bikoteka. Batzuk hil egiten dira, beste batzuk biziraun egiten dute. Edonola ere, herriak jakiten duenean, eskuak burura eramaten ditu, hau berria balitz bezala. Eta ez dira egunkariei esker jakiten, suizidioaren gaia zentsuratuta dagoelako, ez informatzea hobe delakoan kasuen gorakada prebenitzeko. Hala ere, desinformazioa gorabehera, kasuak areagotu egiten dira. Suizidioa ez da gai tabua, errealitatea da, eta gero eta hurbilagoa.

Nik ez nuen inoiz kasu hurbilik izan, duela gutxi lagun bat sare sozialetan mezu arraroak idazten hasi zen arte. Arrazoi bistakoengatik ez dut bere nortasuna azalduko, baina ez da kasu isolatu edo partikular bat. Demagun Jon duela izena, oso izen tipikoa lurralde honetan, edo demagun bere semea dela, zu, irakurle apur bat enpatia gehiago izan dezazun.

Jon 25 urteko mutila da, ederra, argia, dibertigarria... Dena du zoriontsu izateko; baina, bada, ez da horrela. Duela gutxi, Jon mezu susmagarriak, oso negatiboak eta ezkorrak idazten hasi zen, bizitza zein zaila den esanez. Zer gertatzen zitzaion galdetu nionean, ez zela ezer gertatzen esan zidan. Baina, behin eta berriz galdetu ondoren aitortu zuen nazkatuta zegoela guztiaz, ezerk ez zuela zentzurik berarentzat, bere bizitzak ez zuela konponbiderik, errazena lehenbailehen dena suntsitzea zela. Jakina, animatzen saiatu nintzen, baina behin eta berriz esaten zuen ez zegoela zer eginik. Argi zuen.

Hasieran amorruz eta ezintasunez negar egin nuen, Jonek une horretan bertan bizia kenduko zuela pentsatuz. "Hau ez da posible, hau ez da gertatzen ari", pentsatzen nuen. Mesedez eskatu zidan inori ezer ez esateko, baina ezin izan nuen bere eskaera errespetatu; lagundu egin behar nion. Bere neskalagun ohiari idatzi nion, berarekin gatazka emozional gogorra zuela bainekien, baita bere amari ere, beste hiri batean bizi eta azken aldian semearekin oso lotuta ez zegoenari. Ez nien esan Jonek bere buruaz beste egiteko asmoa zuela, baina esan nien bere osasun fisiko eta mentalak kezkatzen ninduela, oso triste eta deprimituta ikusten nuela, laguntza behar zuela. Bi emakumeek laguntza eskaini zioten berriro Joneri, eta honek bere sufrimenduari amaiera emateko bere buruaz beste egiteko asmoa aitortu zien.

Jon, bere adineko gazte gehienak bezala, galduta sentitzen da bizitzan, eta batzuetan, emozionalki ezegonkor. Ez du terapia psikologiko bat ordaintzeko aukerarik, eta badaki osasun publikoko sistemaren bidez depresioaren aurkako pilulak errezetatzea baino ez lukeela lortuko. Nahiago du mundu horretan ez sartu, ikusi ditu lagun batzuk pilula horien mendean erortzen eta jolasten, eta ez dute oso ondo amaitu. Marihuana eta alkohola nahiago ditu, lasaigarri ezagunagoak baitira eta gizartean onarpen handiagoa baitute jendaurrean kontsumitzeko.

Oraingoan, Jonek zortea izan du; izan ere, zaurgarri egon denean, terapiarako baliabiderik izan ez duen arren, ama eta lagun onak izan ditu ondoan, eta sendatzen, berriz jaten, kalera ateratzen, kirola egiten, loa kentzen dioten arazoei buruz hitz egiten eta abarrek lagundu diote. Baina denek ez dute zorte hori izaten. Izan ere, mundu honetako kulturarik lagunkoienetako bat izan arren, egunero tabernan elkartzen garenean ez da gure arazoez hitz egiteko eta aholkua bilatzeko; drogatzeko eta ahazteko unea da. Batzuetan, uste dut kuadrillek ez dituztela lagunak deitzen euren ezinegonak partekatzeko, onarpen-giroa aprobetxatuta; horren ordez, drogak hartzeko elkartzen dira eta, bide batez, hirugarrenen arazoez hitz egin eta txutxu-mutxuka aritzeko, norberak bere etxea ondo josita izango balu bezala. Extremoduroren abestiak esaten zuen bezala: "Salir, beber, el rollo de siempre, meterme mil rayas, hablar con la gente…"

Bere unerik txarrenetik sei hilabete igaro ondoren, Jon ondo sentitu da berriro. Argia berreskuratu du, bizitzeko ilusioa. Beste herri batera joan da, bigarren bizitza bati hasiera emateko, eta orain beste lan bat dauka, eta neska bat ezagutzen ari da. Oso zoriontsu ikusten da, eta ea, inoiz, aurten bezain ilun sentitzen bada berarentzat, bere kabuz irteteko baliabideak eta tresnak lortzen dituen. Baina ez da erraza, eta ez dugu beti lagunik eta amarik izango laguntzeko. "Ama-Estatuaren" laguntza behar dugu.

Hori da hurbilen izan dudan kasua, eta zorionez ez zen ezer larririk gertatu, baina ezagutzen ditut nire belaunaldiko pertsona gehiago pentsamendu intrusibo suizidak izan dituztenak. Ez da hain arraroa suizidioa baloratu duen jendea ezagutzea, batzuk bitartekoak eta ekintza ere pentsatuz. Arazoa handitzen ari da, eta lehenbailehen heldu behar zaio horri, zenbakiak bikoizten jarraitu baino lehen.

Fantasiazko obra faraoniko eta biribilgune gutxiago behar ditugu, eta osasun mentalerako baliabide gehiago. Eta horrekin ez naiz psikiatriaren gremioaren baliabideez ari, biztanleria depresibo guztia enpastatzen baitu, bere larritasunaren jatorria ia ulertu gabe. Ikastetxeetako orientatzaileentzako eta psikologoentzako baliabide gehiagoren beharraz ari naiz, dibulgazioaren, hezkuntzaren eta helduentzako prebentzioaren garrantziaz, hain zuzen.