Orain dela gutxi, alkateak proiektuan iragarritako aldaketek ez zaituztela konbentzitzen esan duzue. Zergatik?
Galdera honen erantzunak 17A, 17B, 18A, 18B izeneko eremuak bakarrik zehazten ditu. Gure eskaerek proposamen partzial horretatik harago doazen alderdiak jasotzen dituzte. Ez da ezetza ezetz esateagatik guneka egindako planteamendu bati. Gure eskaerak Txopera eta Lamiako auzoetarako, oro har, HAPO integral bat aurreikusten duen proposamen bati lotuta daude. Eremu horietarako alkateak proposatu dituen aldaketek eraikigarritasun-alderdiak baino ez ditu kontuan hartzen, etxebizitzak eta eraikinen altuerak murriztea, hasierako proposamenarekin alderatuta, hain zuzen ere. Baina oraindik ez dute zehaztu gure auzoen egungo eskaera primariorik edo eskaera historikorik, hala nola Leioatik Areetara bitarteko metroa osorik lurperatzea, dartsena paduratzat osorik berreskuratzea, premien eta zerbitzu-horniduraren araberako etxebizitza jasangarria.
Aldatzeko proposamena udalerri osora zabal daitekeen kontua da: gehiegizko dentsitatea. Bizigarritasuna murrizten da, baina biztanleria-dentsitatea oso handia izaten jarraitzen du: Leioan gaur egungo 32.000 biztanletik % 8 edo % 10 gehiago haziko litzateke biztanleria eta populazio hori guztia 17A, 17B partzeletan soilik kontzentratuko litzateke. Horri 300 etxebizitza inguru gehitzen badizkiogu, 14C –Earle-Sopladorearen biribilguneko eremua– eta PERRI –obrak datozen hilabeteetan berrabiaraziko dira– proiekturako aurreikusitako eraikitzeke daudenei dagozkienak, baliteke Lamiako-Txopoetaren biztanleria soilik % 60 handitzea.
Apirilaren 23an manifestazioa egingo duzue. Zeintzuk izango dira zuen aldarrikapenak?
Eskaera historikoei eta gaur egungoei erantzunez, gure aldarrikapenak auzotarrek eta erakundeek elkarrekin eraikitako HAPOren egitura-ardatzetik abiatzen dira, auzoaren egungo berreskurapen integrala jasoko duena, ez 1999ko HAPO zaharraren aldaketa puntual bat eta 2021eko ondorengo berrikuspenak.
Gure aldarrikapenek lau oinarri dituzte:
- Metroa erabat lurperatzea Leioako eta Areetako geltokien artean.
- Lamiakoko ibarra modu jasangarrian berreskuratzea, interes ekologikoko ingurune babestu gisa, padura-eremu gisa, Leioako Udalak berak egindako txostenari jarraituz, 2018ko azaroko Lamiakoko dartsenaren inguruko paisaiaren ekintza-plana, hain zuzen ere.
- Kultura eta gizarte-zerbitzuak, aisialdi iraunkorreko eremuak, ekipamenduak, hala nola aparkalekuak, biltzeko lokalak, kultura eta kirol-guneak hornitzea.
- Premien araberako etxebizitza iraunkorra, ez eraikuntza-enpresen interesen araberakoa. Ezin dira produktu higiezin soil gisa proiektatu, ezta kontsideratu ere, baizik eta biztanleriaren premiaren errealitatetik planifikatu beharrekoak dira.
Horregatik, "Guztien HAPO batengatik" leloarekin abiatuko dugu manifestazioa.
Lamiako Txopoeta Bizirik elkartea ere osatu duzue. Nolako babesa duzue auzoetan eta udalerrian?
Ez gara elkarte bat. Lamiako Txopoeta Bizirik 2023ko urtarrilaren 12an Lamiako eta Txoperako auzo elkartearen (Lamiakotarrak) ezohiko batzar orokor batean proposatu zen lan-taldea baizik. Bazkideek 2023ko urtarrilaren 15eko ohiko batzarrean bozkatu eta onartu zuten Lamiakotarrak auzotarren elkartean sortzea. Bai 2022ko abenduan, bai 2023ko urtarrilean ere, Lamiako eta Txoperako auzo elkarteak, Lamiakotarrak, bilera nagusi irekietan aurkeztu ziren Leioako Udalak 17. eta 18. eremuetarako proposamenak aztertzeko eta helburua zen horiei buruz herritarrek duten iritzia jasotzea. Horietara joan ohi dira auzo horietako bizilagunak, gertuko beste auzo batzuetakoak eta proiektuan interesa duten elkarte edo eragileak. Eremu horietarako proposamenek gehiengoaren aho bateko gaitzespena jaso zuten, eta horrekin hasi zen beste diskurtso mota bat, zabalagoa, eta guk planteatzen dugun guztion HAPO hori dauka oinarri gisa, alde batera utzita inoiz amaitu ez diren edo hasi ere egiten ez diren adabakiak edo plan zaharrak.
Horrela sortu zen Lamiako Txopoeta Bizirik, jende heterogeneoarekin baina helburu komun batekin, eta bertan hasten da gure proposamenak erakusteko eta entzunak izateko, hain zuzen.
Orain arte, hainbat eragilerekin, udal alderdi politikoetako zinegotziekin eta elkarterekin bilerak egin ditugu eta babesak batzen hasi ginenetik gaur egun arte hauek ditugu gurekin: Lamiako eta Txoperako auzo elkartea (Lamiakotarrak), Lamiako Ibarraren Defentsarako Plataforma, Lamiako Maskarada, Ekologistak Martxan, Txopera Jai Batzordea, Lamiña Kultur Elkartea, Txopera Ehiza Kirol Elkartea, Lamiakoko Nagusien Etxea, SOS Kurkudi, Txorierri Auzo Elkartea, Bifor Jai Batzordea (Txorierri), Fridays For Future Bilbao.
Mobilizazioen ondorioz udalak proiektua aldatuko duela uste duzue?
Bai, erabat. Mobilizazio kolektiboa eskaera-eskubidea da, banakako adierazpen, proposamen edo balio-judizioetatik harago doana; kolektibo baten interesa eta sentimendua islatzen du, kasu honetan erakundeek kontuan hartu behar dituzten auzoen interesa eta sentimendua. Kasu honetan, Leioako Udala da mezuen hartzailea eta gure herri-eskariak gauzatu egin behar ditu, beharrezkoa izanez gero, beste erakunde batzuekin esku hartzeko mekanismoak abian jarriz ere.
Gu auzotarrak gara. Batzuek duela 50 urtetik ezagutzen ditugu gure auzoko problematikak, badakigu zer behar den, zer ez zaigun komeni, baina ez dagokigu guri irtenbide teknikoak ematea. Horretarako, ordezkatzen gaituzten erakundeak daude, haiek zeharka lan egin dezakete eta erantzun horiek erraztu; proposatutako erantzun horiek partekatuta, denon artean debatitu eta erabaki ahal izateko.
Askotan errepikatu duzue Lamiako eta Txopoeta auzoak abandonatuta daudela. Zergatik uste duzue hori?
Hainbat alderditatik hausnartu behar da, hemen, auzoetan, ez baita ezer mamitzen:
Alde batetik, Konstituzio aurreko urteetatik gure auzoetarako lokalak eskatzen ziren, eta bizitza soziala garatzeko behar izandako azpiegiturak betidanik elizak eta haren inguruak ekarri ditu. Zergatik? Ez zegoelako eta ez dagoelako besterik. Hemen, hainbat taldek eta elkartek osatzen dugu gure auzoko sare soziala: Maskarada, dantza taldea, aisialdi kluba, jai batzordea… Gaur-gaurkoz, horietako batzuek gotzaindegiari dagozkion guneak okupatzen jarraitzen dute, hala nola, Maskarada, Lamiako Jai Batzordea eta Lamiña Kultur Elkartea –egia da udal-dependentzia dutela esan daitekeela, baina gaur egun ez da egia, lokal horiek apezpikutzarenak baitira. Leioako Udalarekin 90eko hamarkadan sinatu zuen hitzarmenak 25 urteko iraupena zuen, eta dagoeneko beteta dago–.
Metroaren lurperatzea ere Konstituzioaren aurreko garaietatik egindako eskaria da. Trenbidearen egungo trazadura eraberritzeak eta 1977an Bilboko Hiri Trenbidea Eraikitzeko Planean egindako ondorengo proposamenak itxaropena zabaldu zuen, baina 1987an Eusko Jaurlaritzak proiektua onartu zuen eta ez zen lurperatzearen aukera aurreikusi. Zergatik tematu ginen eta gara? Lamiako, egungo trazadurarekin, oso zatituta dagoelako, eta Langileria kalearen eta Gabriel Aresti, Autonomia etorbidea, Maximo Agirre eta Felipe del Río kaleen arteko lotura askoz gehiago zailtzen duelako. Horren ondorioz, eremu asko isolatu eta hondatu egin dira, eta, gaur egun, degradatuta eta hondatuta daude. Gainera, zenbait kolektiboren irisgarritasuna zaila da, gertuko baliabide bakarra Lamiakoko metro geltokiaren igogailua baita.
Horrez gain, 2004 urte inguruko Lamiakoko PERRIaren –Plan Especial de Reforma yRehabilitación Integral– proiektua oso proposamen ona zen auzoarentzat, eta elkarrekin lan egin zen, auzokideekin adostuta, baina, ikusten dugunez, ia 20 urte pasa ondoren, soilik horren hein bat bete da, gainerako orubeak etengabe abandonatuta egon baitira urte horietatik, askotan, saneatu gabe; hau da, gaur egun, PERRIa amaitu gabe dago.
Beste alde batetik, 2016an proposamen bat egin zen Earle lantegi zaharrak okupatzen zituen lursailetan eraikitzeko, gaur egun Sopladoreko biribilguneraino –orain C14 deitzen dutea–. Auzokide talde bati egindako proposamena ez zitzaigun egokiena iruditu, gauza batzuk egin zitezkeen, baina biztanleriaren gaindentsifikazioak, eraikinek hain bide estuan zuten altuera ikaragarriak, lurperatu gabeko metroaren lineak eta etxebizitzetatik oso gertu egoteak, baita aparkalekuen arazoak…alegazioak aurkeztera eraman gintuzten. Alegazio guztiak zaku puskatuan erori ziren, ez baitzen ezer egin, ez proposamenik ezta exekuziorik ere. Datarik kalkulatzen badugu, ordutik ere zazpi urte igaro dira, eta igaroko direnak, oraindik ez direlako garbitu ere egin inguru horretan oso kutsatuta dauden lurrak.
Lamiakoko dartsenan kartel bat dugu zintzilik honela dioena, hitzez hitz: "Prohibido verter escombros bajo multa de 5.000 ptas". Noiz hasi zen euroa? Horrek erakusten du ingurune natural horri garrantzi gutxi eman zaiola, abandonatu egin baita. Bitartean, urteotan ibarrerako proiektuak ere planteatu dituzte, eta horietako bat araztegi bat eraikitzeko proposamena izan zen. Auzo Elkartea ere horren aurka agertu zen. Zorionez ez zen gauzatu. Orain, zonalde horretan, ekaitz-tanga bat planteatzen dute, ez gara horretan sartzen, baina ez dakit ikusiko den, urteak aurrera baitoaz. 2018ko azaroan, Leioako Udalak berak Lamiakoko Dartsenaren Inguruko Paisaiaren Ekintza Planarekin ingurune horretarako egokiak diren planteamendu ekologikoak jasotzen ditu, Udalaren beraren txostena da. Baina, dirudienez, ez dute ezer ere ez proiektatzen. Horrela gauzak, iazko urte amaieran, 2022an, bonba jaurti ziguten C17 eta C18 eremuetarako, hau da, Leioako metro-geltokitik Lamiakoko metro geltokiraino. Honekin ere ezin gara isilik geratu eta gure eskaerei ahotsa emateko aukera ikusten dugu, kontuan hartuta ezin dugula onartu auzo baten egoera latza gehiago okertzen duen proiektu bat honako arrazoi hauengatik:
- Biztanle-dentsitatearen igoera izugarria dakar, udal-zerbitzuekin bat ez datorrena.
- Ez duelako proposatzen Leioako eta Areetako geltokien artean metroaren lurperatze integrala egitea.
- Hondamendia litzateke Dartsenaren inguruarentzat. Dartsenak berreskuratze ekologikoko ingurunea izan behar du, ez jolas-parkea.
Horren guztiaren ondorio gisa, laburpen labur batean zerbitzurik ez dugula eta auzo hauetan ezer ez dela mamitzen ikus dezakegu. Sortzen diren proiektuak, hauteskunde-interesak al dira?, eraikuntza-enpresen interesak al dira? Baina, nork ezagutzen ditu gure auzoaren beharrak? Nork egin ditzake ekarpenak? Ziur gaude auzokideok ekarpen handiak egin ditzakegula.
Udalak 1.300 etxebizitza eraikitzeko asmoa baztertzea da zuen puntuetako bat da. Zergatik?
Etxebizitza-premiak ez dio erantzuten etxebizitza masifikatuari. Eremu hori berreskuratzea zoragarria izango litzateke, ingurumen aldetik ingurune naturala errespetatuz eta harekin bat datorren eraikuntza urbanistikoaren eskemarekin.
Metroa bere osotasunean lurperatzea ere ezinbestean eskatzen duzue. Zergatik? Zer planteatzen du horretarako Leioako Udalak?
Lehenago ere argudiatu dugu eskaera horri buruz egin dugun planteamendua. Udalak ez du planteatzen auzoak bitan banatzen dituen metroko trenbidearen lurperatze osoa, Leioako geltokitik Areetako geltokira. Soilik planteatzen du eraikuntza-enpresak 17 eta 18 eremuen inguruko etxebizitzen aurreko gunearen lurperatzea; eta, ez da inolako planteamendurik egiten auzoen gainerako eremuetan, adibidez, 14C Earlen planteatutako etxebizitzen gunean.
Ibai-azpiko tunelak ere eragina izango du proiektu honetan. Hala al da?
Ez gara ezagutza tekniko espezializatua eskatzen duten argudioetan sartzen. Ez dugu uste auzotar gisa horretarako gai garenik, ezta intermodalararen inguruan hitz egiteko ere ez. Baina egia da uste dugula horrek lurperatze integralari leiho bat ireki ahal diola.
Hezegunea berreskuratzea ez dagoela bermatuta diozue. Zein da gune honen garrantzia eta zergatik ez du balio Udalaren proiektuak?
Lamiakoko ibarra leku paregabea da, oso ingurune gizatiartuan dago, baina hezeguneetako landarediaren zati bat kontserbatzen du oraindik, hala nola ihiak, lezkak eta sahatsak. Limoetako hegazti ugari izaten dira, hala nola, txirri arruntak, kuliskak edo txirritxoak eta, gainera, neguan, bisitari gehiago izaten dituzte, Europako iparraldetik Afrikara doazen hegazti migratzaile batzuentzat atsedenlekua izaten baita. Guztira 167 hegazti-espezie inbentariatu dira, eta horietako 39 Espezie Mehatxatuen Euskadiko Katalogoan daude. Duen aberastasun, berezitasun eta potentzialtasunagatik, Lamiakoko ibarra Euskadiko Hezeguneen Inbentarioaren hirugarren taldearen barruan dago.
Betetako padura-zati txiki horrek duen aberastasuna kontuan hartuta, eta jakinda Euskadiko klima-aldaketaren legea bezalako arau eta estamentu garrantzitsuetatik, baita biodibertsitatearen legetik eta hiri-agenda bultzatuz 2050 programatik ekosistemen berreskuratzea sustatzen ari direla, batez ere, kostaldekoak, klima-aldaketari aurre egiteko karbono urdina delakoaren hustubide gisa duten paper garrantzitsuagatik, Bilboko itsasadarreko azken padura-gune horrek ezin digu ihes egin ekosistemak berreskuratu eta kontserbatzeari.
Ordea, gaur, Leioako Udalak proposatzen duen HAPOaren aldaketa honekin ez da hezegunearen berreskurapena bermatzen, egingo dituzten etxebizitzen aisialdi gune hiritarra moduan berreskuratua izango delako. Hezegune bat ez da aisialdirako leku bat, bere proposamenean planteatzen den bezala, ezta 17 eta 18 eremuetarako aurreikusten duten populazioaren gaindentsifikatzeko leku bat ere, horrekin hezegunearen ekosistema ez litzatekeelako babestuko. Guk Lamiakoko Dartsenaren Inguruko Paisaiaren Ekintza Planak jasotzen duen proposamenari eusten diogu. 2018ko azaroan Udalak berak argitaratutako txostenari eusten diogu, hura bete dezaten. Uste dugu ezin dela desadostasunik egon ingurumen-politiken eta jasangarritasun-helburuen eta planteatu eta gauzatu beharreko benetako politiken artean, eta gure auzoetan desadostasun nabaria dago.
Zer proposatzen duzue auzorako edo zer egin nahiko zenukete?
Lamiako eta Txopoetarako HAPO integral bat, denek adostuta, zehatza, hirigintza-interesei erantzuten ez diena eta gure lau zutabeetan planteatutako proposamenak jasotzen dituena.
Zerbait gehitu nahiko zenukete?
Herritarrak gonbidatu nahi ditugu gure auzoetatik paseatzera, egungo egoera bertatik bertara egiazta dezaten eta gogoeta bat egin dezaten. Gure proposamen alternatiboak eta eskaerak ez dira diskurtso politiko edo apetatsu baten parte, baizik eta erakundeek, urte askoan zehar bete gabeko planen eta promesen ondoren, erakutsi duten utzikeria, abandonua eta interesik ezaren ondorio dira; izan ere, hamarkada batzuen ondoren, gaizki tratatutako auzo degradatu gisa mantentzen gaituzte. Ikuspegi horretatik. promesak egiteari utzi diezaioten eta adostutako proposamenak egin ditzatela. Izan ere, gutako askok hemendik, gure auzoetatik, ikusi dugu gure udalerri osoan existitzen ez ziren auzoak eraikitzen ari zirela. Gaur egun ikusten dugu auzo horiek gabeziak agertzen hasi direla eta hobekuntzak eskatzen dituztela, logikoa, apurtzen dena konpondu egin behar da!, baina zerbait hautsi eta konpondu behar izateko, lehenik eraiki edo sortu egin behar da eta gure auzoak sortu gabe daude.
