Kezka orokorra eta gero eta handiagoa dago plastikoak eragindako kutsadurak ingurumenean eta giza osasunean eragin dezakeen arriskuagatik. Egunero, plastikozko zabor-tonen berri izugarriak iristen zaizkigu, baita plastikozko hainbat piezatan, hala nola arrantza-sareetan edo supermerkatuko poltsetan, harrapatuta dauden dortoken, hegaztien eta itsas ugaztunen irudiak ere. Baina kezkagarriagoa da makroplastiko horiek argi ultramorearen eta beste faktore fisiko-kimiko eta biologiko batzuen eraginez zatitzen direla ingurumenean eta bigarren mailako plastikoak sortzen dituztela, partikula txikiagoetan, hala nola mikroplastikoak (1 eta 1000 edo 5.000 mikra artekoak, hau da, 1 edo 5 milimetro artekoak, hainbat sailkapenen arabera) eta nanoplastikoak (mikra 1 baino txikiagoak diren partikulak, hau da, 1000 nanometro).
Tamaina txikia dutenez, plastikozko partikula horiek eskuragarriagoak dira organismoentzat, eta elikagaiekin nahastuta jan ditzakete. Mikroplastiko eta nanoplastiko primarioak ere etengabe iristen dira ingurumenera, eta tamaina tarte horretan manufakturatzen dira, hainbat aplikaziotan erabiltzeko. Horixe da, hain zuzen ere, Toconao ontziak Galizian izandako istripuaren ondorioz isuritako pinporten kasua. Pinportek Galiziako kostaldeko hondartza asko kutsatu zituzten, eta ikusmin eta alarma handia sortu zen kutsadura Bizkaiko Golkoko gainerako kostaldeetara zabaltzeko aukeraren aurrean. Hala ere, pinportak eta mikroplastikoak, oro har, ez dira batere berriak gure kostalde eta hondartzetan. Galizian ustekabeko isurketak eragindako kutsadura lehendik zegoenari gehitzen zaio.
Testuinguru horretan, duela gutxi LTC AquEus Mugaz Gaindiko Lankidetza Laborategia sortu izana ezin egokiagoa zen. Mugaz gaindiko Lankidetza Laborategiak (LKL) 2015etik Euskampus-Bordeaux Campusaren barruan garatzen ari den lankidetza-formula bat dira, Euskal Herriko eta Bordeleko ikerketa-taldeek batera lan egin ahal izateko esparru instituzional bat sortzeko helburuarekin. Esparru horren bidez, mugaz gaindiko ikerketa-komunitateak sortu nahi dira. Komunitate horietan, junior eta senior ikertzaileek, ikasleek eta teknikariek hartuko dute parte, eta laborategi batetik bestera mugitu ahal izango dira, mugarik gabe, eta ikuspegi eta programa bera partekatu ahal izango dute.
AquEus LKLk Euskampus Fundazioaren eta Eusko Jaurlaritzaren LTC Sarearen finantziazioa lortu du datozen lau urteetarako, eta Akitania Berria-Euskadi-Nafarroa eskualdean ikerkuntzan eta unibertsitate-hezkuntzan aliantza bat sendotzea du helburu, Bizkaiko Golkoan oinarritutako ingurumeneko mikroplastikoek eta nanoplastikoek eta bioplastikoek izan ditzaketen arriskuei heltzeko. LTC AquEus Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) lau ikerketa-taldetako eta Bordeleko Unibertsitateko beste lau taldetako ikertzaileen arteko lankidetza estuaren historia luzearen ondorioz sortu zen. Ikertzaile horiek Ingurumen Toxikologiako, Ingurumen (Geo) Kimikako eta Materialen Zientzietako espezialistak dira.
AquEus osatzen duten adituek urte asko daramatzate mikroplastiko eta nanoplastikoen eragin toxikologikoa ikertzen, batez ere ingurune urtarrean. Partikula horiek eragiten dituzten ondorioak neurri handi batean tamainaren eta konposizioaren araberakoak dira. Plastikoek gehigarri kopuru handia dute, hala nola UV egonkortzaileak, pigmentuak, korrosio-kontrakoak, antioxidatzaileak, etab., eta horiek era askotako ondorioak eragin ditzakete organismoetan sartu ondoren. Ikusi dugu hainbat polimero plastiko eta gehigarri daudela arrain eta molusku bibalbioetan, hala nola muskuiluan Bizkaiko Golkoan. Gainera, mikroplastikoek eta nanoplastikoek ingurumeneko beste kutsatzaile batzuk xurgatzeko gaitasuna dute, organismoetan sartzea erraztuz.
AquEus LTCak plastikoaren bidezko kutsadurak dakarren arriskua hobeto ulertzen lagunduko du, gaur egun ingurumen-erronka garrantzitsuenetako bat baita, bereziki ingurune urtarrean. Eskuratutako ezagutzak lagungarriak izan daitezke NBEren garapen jasangarriko helburuak eta Europako Itun Berdearen kutsadura zero lortzeko.
Miren P. Cajaraville doktorea, Biologia Zelularreko katedraduna eta Plentziako PiE-UPV/EHUko Itsas Estazioko ikertzaile nagusia.
Eduki originala Euskampus fundazioak argitaratu du; ikusi esteka honetan.
